એરપોર્ટ પર ટાઈમપાસ

               

આપણા દેશના મોટે ભાગના વિમાન મથકો ઉર્ફ હવાઈ અડ્ડાઓ ઉર્ફ એરપોર્ટ્સ વર્ષો સુધી ફરવાનાં સ્થળ તરીકે ગણાતાં. વિમાનોને લાઈનમાં ઊભેલાં કે હવામાં ઊડતાં જોવાનો રોમાંચ યાદગાર બની રહેતો. એરપોર્ટ પર ત્યારે ‘સલામતીમાં છીંડાં’ જેવો શબ્દ વપરાતો નહીં. કારણકે ત્યારે સલામતીના નામે કોઈ જાપ્તો  નહોતો રહેતો કે નહોતી કોઈની બીક રાખવી પડતી. એરપોર્ટ પર ત્યારે એક જ બીકની આણ વર્તાતી અને તે કસ્ટમ ઓફિસરની! પરદેશથી આવનાર પ્રવાસીનો સામાન આ ઓફિસરો અચૂક તપાસતા અને નાની નાની વાતે પ્રવાસીઓને હેરાન કરવા માટે  એ લોકો ખાસ્સા બદનામ પણ હતા.

થોડાં વર્ષોથી આતંકવાદને કારણે પ્રવાસીઓની હેરાનગતિ ઔર વધી ગઈ છે પણ મોટામાં મોટો ગેરફાયદો દેશની આમજનતાને થયો છે. મોટા મોટા જોવાલાયક એરપોર્ટ જોવાની એમને મનાઈ ફરમાવાઈ! પહેલાં તો અમુક રૂપિયાની ફી લઈને પણ લોકોને જવા દેવાતા પણ  આતંકવાદીઓ એટલી મામૂલી ફી ભરીને એરપોર્ટ પર ફરી ગયા તો? બૉંબ ગોઠવી કે ફોડી ગયા તો? એટલે પ્રવાસીઓ સિવાયના રખડુ લોકોને એરપોર્ટ જોવાની મનાઈ! કફોડી સ્થિતિ થાય પ્રવાસીઓને વળાવવા જનાર કે લેવા જનારની. દરવાજાની બહાર ટોળામાં ઊભા રહી, આંસુભરી આંખે પગના પંજા પર ઊંચા થઈ થઈને હાથનો પંજો હલાવી આવજો કહેવાની વ્યર્થ ચેષ્ટા કર્યે રાખવાની અને એ આવજો પેલા જનારે જોઈ લીધું એનો મનોમન સંતોષ માની લેવાનો ને ઢીલી ચાલે ચાલતા થવાનું!

લેવા જનારા તો બિચારા પ્રવાસીઓની ભીડમાં ‘પોતાના માણસ’ને ઊંચાનીચા–વાંકાચૂકા થઈ શોધ્યા કરે. ‘એ આવ્યા..એ દેખાયા...’ના વહેમમાં બે ડગલાં ડાબી બાજુ ને બે ડગલાં જમણી બાજુ ચાલ્યા કરે. જેમતેમ પેલા દેખાય તો એમનું ધ્યાન આમતેમ હોય! પોતાનાં સગાને શોધતાં શોધતાં એ બધી ભીડ પર નજર ફેરવ્યે જતાં હોય ત્યારે આખરે ‘ આ બાજુ...આ બાજુ...’ સંભળાય ને ચહેરા પર હરખ છલકાય! એટલે પહેલાં જેમ લોકો નિરાંતે એરપોર્ટ પર ફરતાં ને ટાઈમપાસ કરતાં તેમ હવે ફક્ત લેવા ને મૂકવા જવાવાળા જ ઊંચા જીવે જેમતેમ ટાઈમપાસ કરે છે. અમસ્તું ફરવા હવે કોઈ જતું નથી. તેનું મુખ્ય કારણ એરપોર્ટ શહેરથી દૂ..ર હોય, ટ્રાફિકની મગજમારી હોય અને ભીડમાં અટવાઈને પૈસા પડી ગયાનો અફસોસ કરવાનો હોય.

એરપોર્ટ પર ટાઈમ પાસ કરવાનો પ્રશ્ન તો અંદર દાખલ થતા પ્રવાસીને પણ એટલો જ સતાવે છે. એક વાર સામાન ચેક થઈ ગયો, પોતે ‘ચેક’ થઈ ગયા પછી વિમાનમાં બેસવા બોલાવે ત્યાં સુધી કરવું શું? પહેલી વાત તો સામાન( જે કંઈ સાથે હોય તે) લઈને જ્યાં ને ત્યાં ફરવાનો શો અર્થ? ધારો કે, એરપોર્ટ જોવા જેવું હોય ને અંદરથી ફરીને જોવું હોય તો વાત જુદી છે–કદાચ સમય ઓછો પણ પડે. જો થાકેલાં હો ને બેસી રહેવું હોય તો પછી મળેલી સીટ છોડવા જેવી નહીં. પછી બેઠાં બેઠાં ઝોકાં ખાઓ કે પુસ્તક વાંચો કે પછી આજુબાજુ ફાંફાં મારો. જોકે, આ બે–ત્રણ કલાક કાઢવા બહુ જ કંટાળાજનક હોય છે. એમ પણ એક વાર પ્લેનમાં બેઠાં પછી કંઈ ધાડ મારવાની હોતી નથી પણ ત્યાં એક પછી એક કાર્યક્રમને લીધે ખાસ્સો સમય જોતજોતામાં નીકળી જતો હોય છે.

આ બધી પંચાત કરવાનું કારણ અમારો બૅંગકૉકનો પ્રવાસ. અમે બધી સ્ત્રીઓ–માતાઓ અને બહેનો–એરપોર્ટના આરામકક્ષમાં મોટાભાગની ખુરશીઓ રોકીને બેસી ગયેલી. ત્રણ કલાક કાઢવાના હતા! ટાઈમ પાસ કરવાનો હતો કે કિલ કરવાનો હતો. ઓળખીતીઓ તો એકબીજી સાથે વાતે લાગી ગયેલી ને એકબીજીના ફોટા પાડીને ખુશ થઈ રહી હતી. થાકેલી સ્ત્રીઓ હથેળીમાં ગાલ ટેકવીને, આંખ બંધ કરીને ઊંઘવાની કોશિશ કરી રહી હતી. અડધી રાતથી મળસ્કા સુધી જાગવાનું હોઈ પલ્લવીબહેન અમારી કૉફી લઈ આવ્યાં. જો ઊંઘી ગયાં તો અહીં જ રહી જઈશું  એ બીકે અમને ઊંઘ નહોતી આવતી.

‘ કંઈ ખાવું છે ? થેલીમાં નાસ્તો છે.’ પલ્લવીબહેને મને યાદ કરાવ્યું.

‘અત્યારથી ?’

‘અત્યારથી જ ને વળી. આપણો પ્રવાસ તો શરૂ થઈ જ ગયો સમજો.’

વાહ! આને કહેવાય ઉત્સાહ. ભૂખ નહોતી તોય....ખેર, અડધી રાતે ખાય તે રાક્ષસ કહેવાય એવું કંઈક મા કહેતી તે યાદ આવ્યું. મેં ના પાડી. ‘તમારે ખાવું હોય તો એકાદ પૅકેટ ખોલું.’ (કોઈને અડધી રાતે ખાવાની ઓફર કરે તે ચાલે?)

એમની ઈચ્છા જોઈ મેં મારી પાસેની નાસ્તાની થેલીમાં હાથ નાંખ્યો. હાથને તો કોઈ જુદા જ પૅકેટનો સ્પર્શ થતાં મેં થેલી હાથમાં લઈને ખોલી, પૅકેટ બહાર કાઢ્યું. ‘અરે! આ કોનું પૅકેટ?’ આશ્ચર્યથી મેં એ પૅકેટને હાથમાં ફેરવી જોયું. પલ્લવીબહેન પણ ચમક્યાં.

‘ આ તમારું પૅકેટ નથી? ’

‘ ના રે....આ તો ખબર નહીં આ થેલીમાં ક્યાંથી આવ્યું! હમણાં આપણને બધાંને નાસ્તાની થેલી અપાઈ ને, તે છે. એમાં વળી આ પૅકેટ કોણ મૂકી ગયું? ’

વર્ષોથી કેટલીય જાહેરાતો અને મનાઈઓ વાંચેલી કે, અજાણ્યા કોઈ પણ પૅકેટને ખોલવાની કોશિશ કરવી નહીં, એને સીધું જ પોલીસને સોંપવું. તે છતાં ગભરાટ અને જાણવાની જિજ્ઞાસાએ મેં એ પૅકેટની ચેઈન ખોલીને અંદર જોયું. હું સ્તબ્ધ થઈ ગઈ! શ્વાસ ગળામાં આવીને અટકી ગયો. બૉંબ હતો કે શું? ના, એમાં તો અડધા કલાક પછી જ જે પ્લેન ઉપડવાનું હતું, તેના કોઈ પ્રવાસીની ત્રણ ટિકિટ અને ખૂ..બ બધા ડૉલરની થોકડી! હું તો ઉભી થઈ ગઈ. પલ્લવીબહેન પણ સ્થિર! વગર ગુનાએ ધ્રુજતી ધ્રુજતી હું તો પલ્લવીબહેનને સામાન સોંપી, ઊપડી નજીક દેખાયેલા ઓફિસર પાસે. એમને પૅકેટ સોંપવા ગઈ તો એમણે જણાવ્યું કે, મારે જ કસ્ટમ ઓફિસરને એ સોંપવું પડશે કારણકે એ પૅકેટ મને મળ્યું છે! હું વહેલી વહેલી રડમસ ચહેરે, જે ફ્લાઈટની ટિકિટ હતી તેના કાઉન્ટર પાસે ગઈ અને ઓફિસરને વિગત સમજાવી પૅકેટ સોંપી દીધું. જેમની ટિકિટ ખોવાયેલી તે ભાઈ પાંચ મિનિટ પહેલાં જ ત્યાં તપાસ કરી ગયેલા એટલે મારી મુસીબત ટળી.

‘હાશ’ કહેતાં મેં નિરાંત જીવે મારી જગ્યા તરફ જવા માંડ્યું. પણ એમ કંઈ નિરાંત મળે? અમારી આજુબાજુ, ‘કયા હુઆ? ક્યા હુઆ?’ કરતી દયાની દેવીઓ અમને ઘેરી વળી. વાત જાણી કે તરત જ સલાહોનો મારો ચાલ્યો.

‘તમે ડૉલર ગણેલા કે? કેટલા હતા? ગણીને આપ્યા ને?’

‘તમે મૂળ માલિકને જ પાઉચ સોંપ્યું ને? આજકાલ જમાનો આપણા જેવાનો નથી.’ 

હેં? આપણા જેવા એટલે? ચોર કે શાહુકાર?

‘તમને કંઈ બક્ષિસ મળી કે નહીં? થોડા ડૉલર માંગી લેવાના હતા ને!’

‘અરે, માંગવાના શું? પહેલેથી જ કાઢી લેવાના હતા.’ (!)

‘તમે ભૂલ કરી. ભલે પૅકેટ પાછું આપ્યું, પણ પેલાને બરાબર ખખડાવી નાંખવાનો હતો. આટલો બેજવાબદાર? કંઈ ભાન છે? બીજાને કેટલી તકલીફ પડે છે તે? આ તો તમે સારાં તે ચૂપચાપ આપી આવ્યાં. હું હોત ને તો એને બરાબર ટટળાવીને જ આપત.’ મેં મારી જાતને પેલા બેજવાબદાર પ્રવાસીની જગ્યાએ મૂકી જોઈ ને જોતાં જ મને ધ્રુજારી છૂટી ગઈ. બાપ રે! મારે શું કરવું જોઈતું હતું? પલ્લવીબહેન તો અવાચક! આવું પણ બને? પ્રવાસની શરુઆત આવી રીતે થઈ? ધીરે ધીરે સ્વસ્થ થઈને અમે બન્ને વાતે લાગ્યાં. ‘એક વાર આમ થયેલું ને એક વાર તેમ થયેલું’ કરતાં ઘણા પ્રસંગો મમળાવી લીધા. ખાસ્સો કલાક નીકળી ગયો અને અમારા જવાનો સમય પણ થઈ ગયો. આવું કંઈક બને તો કશે પણ સમય પસાર કરવો અઘરો નથી ખરું?

(મને એમ કે, મારી ઈમાનદારીની વિગત બીજે દિવસે છાપામાં ફોટો સહિત આવશે  અથવા પેલા પૅકેટવાળા ભાઈ તરફથી કંઈ બક્ષિસ કે શાબાશી મળશે! પણ.....? જવા દો, પૅકેટ પાછું આપ્યું ત્યારે આ વિચાર થોડો આવેલો?)

ક્યાં જવાના? બૅંગકૉક ?–(૨)

                                                

જ્યારે કોઈ સ્ત્રી સાથે પ્રવાસ શબ્દ જોડાય, ત્યારે કાં તો એના પિયરગમનની વાત હોય ને કાં તો એના સાસરાગમનની વાત હોય. બહુ બહુ તો વહુના આવ્યા બાદ, એ ચાર ધામની જાત્રાનું વિચારતી થઈ જાય. જોકે, પ્રવાસમાં સ્ત્રી એટલે, ઘરનાંનું ઘરની જેમ જ ધ્યાન રાખતી એક કૅરટૅકર માત્ર ! બાકી હોય તેમ, થેપલાં, ખાખરા, ગાંઠિયા ને ગોળપાપડીના ડબ્બા એટલે સ્ત્રીની અદ્રશ્ય હાજરી. બસ, આથી વિશેષ પ્રવાસ સંદર્ભે સ્ત્રી વિશે કોઈ કંઈ વિચારતું જ નહોતું–આજ સુધી. હવે જોયું ને, જમાનો કેટલો બદલાઈ ગયો છે તે ? ઘરની સ્ત્રી નક્કી કરે કે ક્યાં જવું ? ક્યારે જવું ? બુકિંગની બધી માથાકૂટ પણ એ કરી લે અને શોપિંગ પણ ચાલુ કરી દે ! સ્ત્રીના પ્રવાસના અર્થો બદલાવાની સાથે સ્થળો પણ બદલાયાં અને સૌની માનસિકતા પણ બદલાઈ. પ્રવાસીઓ વધવા માંડતા એમને માર્ગદર્શન આપતા લેખો લખાવા માંડ્યા. પ્રવાસમાં આટલી વસ્તુઓ સાથે રાખવી ને તેટલી વસ્તુઓ બીજાની વાપરવી, આમ કરવું ને તેમ ન કરવું જેવી સામાન્ય સુચનાઓ તો ખરી જ. અને છેલ્લે, ખાસ છટકબારી–‘કોઈને કંઈ થાય તો અમારી જવાબદારી નહીં.’ (!)

મેં તો ક્યારેય વિચાર્યું નહોતું કે, વહુના આવતાં જ ચાર ધામની જાત્રાએ નીકળી પડીશ. જોકે, અચાનક જ નવરાશ મળતાં, હવે શું કરવું ? ના જવાબમાં કશેક જવું જોઈએ એવો વિચાર ઝબકી ગયેલો ખરો. એક તરફ મને આ વિચાર સતાવતો હતો જ્યારે બીજી તરફ મિત્ર પલ્લવીબહેન પણ ઘરની એકધારી દોડાદોડમાંથી કશેક છટકવાનું વિચારતાં હતાં. ફોન પર અમારા વિચારો મળતાં જ  ઘરનાં સૌને માનસિક શાંતિ આપવાના બહાના હેઠળ મેં અને મારી મિત્ર પલ્લવીબહેને એક અઠવાડિયાની બૅંગકૉકની ટૂરમાં અમારું નામ નોંધાવી દીધું. એમના ઘરનાંએ ખાનગીમાં મારો અને મારા ઘરનાંએ એમનો આભાર માની લીધો. બંને ઘરમાં પ્રવાસની પૂર જોશમાં તૈયારીઓ શરુ થઈ ગઈ. સ્ત્રીઓ પ્રવાસની તૈયારી કરે અને તે પણ પૂંછડાં વગર(!), ત્યારનો એમનો ઉત્સાહ ને આનંદ દિલમાં માતો ન હોવાથી ઘડી ઘડી બહાર ઊછળી આવે. ઘરમાંથી બધી વાતે સહકાર મળતો હોય ને બધી સગવડ પણ સચવાતી હોય તોય, જવાબદારી વગરના પ્રવાસની મજા જ કંઈ જુદી હોય.

મેં જેને પણ જણાવ્યું કે, ‘અમે તો બૅંગકૉક ને પટાયા જવાના’, તેણે આઘાતમિશ્રિત આશ્ચર્યથી પાંચ મિનિટ તો વગર કંઈ બોલ્યે મારી સામે જોયે જ રાખ્યું.

‘તમે બૈરાં લોકો બૅંગકૉક ને પટાયા જઈને શું કરવાના ? તમને બીજી કોઈ જગ્યા નહીં મળી ?  એ તે કંઈ તમારે જવાની જગ્યા છે ?’ ઘરમાંથી પહેલો પ્રતિભાવ આ જ મળવાનો હતો તે અમને ખબર હતી.

‘તમારા એકતરફી, નિમ્ન કક્ષાના વિચારોની મને દયા આવે છે. દરેક દેશ કે દરેક શહેરને મેલી બાજુની સાથે ઊજળી બાજુ પણ હોય છે તે કેમ ભૂલી જાઓ છો ? કોઈ દેશ વધારે બદનામ થાય એટલું જ. બીજા દેશોમાં જાણે બધાં ભજન કરવા જતાં હશે. ’

‘જાઓ ત્યારે બૅંગકૉક ફરી આવો, બીજું શું ?’ હથિયાર ઝટ હેઠાં પડ્યાં.

વાહ રે ! એમ એમને ન ગમે એટલે અમારે ન જવું ? હંહ!

બોલનાર કે ટીકા કરનારને ચૂપ કરીને મેં તો, મને ટૂર માટે ઉશ્કેરનાર પલ્લવીબહેનનો મનોમન આભાર માન્યો. મને તો વાર્ષિક વૅકેશન જોઈતું હતું, પછી તે બૅંગકૉક હોય કે બૅંગલોર ! અને પલ્લવીબહેનને એકવાર પરદેશ જોવાની ઈચ્છા હતી. મારા સિવાય સારી કંપની એમને મળી નહીં હોય, કોણ જાણે ! જે ટ્રાવેલ કંપનીમાં એમણે તપાસ કરી હતી તેની, ફક્ત સ્ત્રીઓ માટેની એક ટૂર બે મહિનામાં જ બૅંગકૉક–પટાયા જતી હતી. પછી તો દિવાળી અને નાતાલ અને ઉતરાણના તહેવારો આવતા હતા. તહેવારોમાં તો પાછું ઘરને, વરના ભરોસે મૂકીને ઉપડી ના જવાય  એ સનાતન નિયમ અનુસાર અમારું બૅંગકૉક–પટાયાની ટૂરનું ગોઠવાઈ ગયું. બૅંગકૉક ને પટાયાની છાપ ખરાબ છે એવું જાણતે તો કદાચ પલ્લવીબહેન માંડી વાળતે. (કે નહીં ?)

જે હોય તે, પ્રવાસનો એકડો તો ઘુંટાઈ ગયો. મારા મનમાં તો થોડી થોડી વારે ખુશીના એટેક આવવા શરૂ થઈ ગયા. ‘ઓન્લી ફોર લેડીઝ ? અરે વાહ ! એનો અર્થ કે, નો પિતા, નો પતિ, નો બેટા ને નો ભાઈ ! વાહ ! પૂંછડાં વગરનો પ્રવાસ ? જીવનમાં પહેલી વાર જવાબદારી વગરનો ને પૂંછડાં વગરના પ્રવાસનો મોકો મળે છે તો છોડવા જેવો નહીં. ભલું થજો આ ટ્રાવેલ કંપનીનું જેણે સ્ત્રીઓનો પણ વિચાર કર્યો. જોગન બનીને બધે ફરતી ફરે એના કરતાં તો સારું ને કે, આમ ગ્રૂપમાં ભોજન, મનોરંજન ને પ્રવાસ કરે ?

કોઈ પણ દેશની, કોઈ પણ રીતે ખરાબ છાપ હોવાથી તે દેશનો ઈતિહાસ બદલાઈ જતો નથી. તે દેશના રીતરિવાજ અને સંસ્કારના મૂળિયાં એટલાં ઊંડાં હોય ને કે રાતોરાત બધું અદ્રશ્ય નથી થઈ જતું. ઉલટાની સંસ્કૃતિ અકબંધ રહેવાને લીધે જ દર વર્ષે પ્રવાસીઓનાં ધાડેધાડાં  એ દેશમાં ઊતરી પડે છે. અમારી તો ફ્કત સ્ત્રીઓની જ ટૂર હતી. સ્વાભાવિક છે કે, બધાંને નવો દેશ જોવામાં અને એની જોવાલાયક જગ્યાઓએ ફરવામાં ને ખાસ તો બૅંગકૉક જેના માટે પ્રખ્યાત છે તે શૉપિંગમાં પણ એટલો જ રસ હોવાનો–કદાચ વધારે પણ હોય ! તો શું થયું ? અમારા પ્રવાસમાં તો આડીતેડી કોઈ વાતને કે વિચારોને બિલકુલ સ્થાન નહોતું. પલ્લવીબહેન તો થોડા થોડા દિવસે મને ફોન કરીને યાદ કરાવતાં રહેતાં,

‘ કલ્પનાબહેન, હવે પંદર દિવસ બાકી રહ્યા.’

‘ હવે દસ જ દિવસ બાકી.’

‘ આવતા શનિવારે તો આ ટાઈમે આપણે એરપોર્ટ પર.’

એમ એમના ફોને ફોને હું જવાના દિવસ સુધી પહોંચી ગઈ.

અમને કહેવામાં આવેલું કે, અઢીસો સ્ત્રીઓનું ગ્રુપ છે. એ જાણીને જ હું તો ઊછળી પડેલી. ‘અરે વાહ! મજા આવવાની.’ કારણ મને તો ફરવા કરતાં પણ વધારે, આટલી બધી સ્ત્રીઓની ખાસિયતો સાત સાત દિવસ સુધી નજીકથી જોવા મળવાની હતી, એનો જ રોમાંચ હતો. સરખા રસના વિષયો ધરાવતી બે–ત્રણ સ્ત્રીઓ જ ભેગી થઈ હોય ત્યારે ટોળાનો આભાસ કરાવતી હોય, ત્યારે આ તો અઢી..સો!! કોઈક લશ્કર આવી ચડ્યું હોય, કે પછી નાનકડા ગામની સ્ત્રીઓ કોઈ પ્રસંગે ભેગી મળી હોય, કે પછી મેળે મહાલવા આવી હોય એવું લાગે. એક વાર તો મને એમ થઈ ગયું, જાણે હમણાં લગ્નનાં ગીતો ગવાવા માંડશે ! એરપોર્ટ પર કદાચ પહેલી વાર જ, સ્ત્રીઓનું આવું મધુર મધુર આક્રમણ થયેલું મેં જોયું.

વળી, મા–બહેન–પત્ની કે સાસુને વળાવવા આવનારની સંખ્યા પણ અધધધ ! કોણ જવાનું છે અને કોણ આવજો કરવાનું છે તે કળી ન શકાય. ઘણાં તો ટોળું જોઈને જ બીકના માર્યાં દૂરથી જ આવજો કહીને પાછા વળી ગયેલાં. જોઈ લીધું હશે કે, આમાં તો બધીઓ જ એકબીજીને સાચવી લે એવી દેખાય છે અને બાકી હશે તે ટૂરવાળા માથાં ફોડી લેશે. હા...શ ! સાત દિવસ માટે છૂટ્યા ! ઓમ શાંતિ શાંતિ શાંતિ: ! નવાઈ તો મને એ વાતે લાગતી  હતી કે, આમાંની અડધોઅડધ કે કદાચ વધારે સ્ત્રીઓ પહેલી વાર જ પરદેશ જતી હતી અને તોય કોઈની આંખમાં આંસુનું એક ટીપું સુધ્ધાં દેખાયું નહોતું–છેલ્લે સુધી ! વળાવનારની આંખમાં પણ નહીં ! શું જમાનો આવ્યો છે ? કોઈએ ધાર્યું પણ નહીં હોય કે, જમાનો આ હદે બદલાઈ જશે. જો કે, આ રીતે શુભ શરુઆત થતી હોય તો ખોટું નહીં. સૌ રાજી તો આપણે રાજી.

અમને બંનેને તો સુરતથી જ વળાવી દીધેલાં એટલે એરપોર્ટ પર દુ:ખદ દ્રશ્યની કોઈ સંભાવના જ નહોતી. મુંબઈ રહેતાં દીકરો–વહુ અમને મૂકવા આવેલાં પણ અઠવાડિયાની ટૂરમાં ગયાં શું ને આવ્યાં શું ? શાનો હરખ શોક કરવાનો ? એટલે ‘હૅપ્પી એન્ડ સેઈફ જર્ની’ની શુભેચ્છા પાઠવીને એ લોકો તો પાછા વળી ગયેલાં.

ટૂર ઓપરેટર તરફથી અમને સૌને અગાઉથી એક લિસ્ટ અપાયેલું જેમાં કેટલી વસ્તુઓ હૅન્ડબૅગમાં રાખવી અને કઈ કઈ વસ્તુઓ મોટી બૅગમાં જવા દેવી, તે સિવાય અઠવાડિયાની ટૂરની વિગતો જણાવેલી અને જરુર પડે તો બે ચાર ફોન નંબર પણ લખેલા. જેથી નાની નાની વાતે ફરિયાદ કરવી હોય કે પ્રશ્નો પૂછવા હોય તો એ લોકોનું માથું ખાઈ શકાય. એરપોર્ટ પર પહોંચવાના સમય કરતાં એક કલાક વહેલા જ બધાં પહોંચી ગયેલાં. સ્ત્રીઓ મોડી પહોંચવા બદલ હંમેશાં ઘરનાંની નારાજગી વહોરતી હોય છે પણ અહીં તો ઊંધું જ દ્રશ્ય જોવા મળ્યું.

શૉપિંગમૉલમાં ટ્રૉલી લઈને ફરવાની આદત સૌને અહીં સારી કામ આવી. ટ્રૉલી પર ફટાફટ બધો સામાન ગોઠવીને બધી સુંદરીઓ દરવાજેથી દાખલ થઈ પાસપોર્ટ અને સામાન ચેક કરાવવાની લાઈન તરફ ટ્રૉલી ધકેલતી આગળ વધી ગઈ. (પરદેશગમન કરનાર દરેક સ્ત્રી સુંદર તૈયાર થઈને જ જવાની એ તો સમજવાની જ વાત હોય. તેમાં પણ સ્ત્રીઓનું ગ્રૂપ હોય પછી પૂછવાનું શું?) પરદેશમાં કોઈ ઓળખીતું ન હોય ને ફક્ત ફરવા કે શૉપિંગ કરવા જ જવાનું હોય, ત્યારે અહીંથી જનારની બૅગમાં ખાસ ખાંખાંખોળા કરવા જેવું હોતું નથી, એ કસ્ટમવાળાઓ સારી પેઠે જાણતા હોવાથી કામ વહેલું પત્યું. પણ.....

કમનસીબે સૌના જવાના ઉત્સાહ પર બે ત્રણ કલાકની નવરાશનું ટાઢું પાણી રેડાયું. વેઈટિંગ એરીયામાં સૌએ પોતપોતાની જ્ગ્યા શોધી બેઠક જમાવી દીધી. હવે બધાંને બોલાવે ત્યારે પ્લેનમાં બેસવાની દોટ લગાવવાની હતી. ત્યાં સુધી શું કરવું પણ ? માખી કે મચ્છરની તો સદંતર ગેરહાજરી હતી, નહીં તો થોડો સમય એમાં પણ જાત. હવે ? ગપો કે ઝોકો–તમારી મરજી. હજી તો પાંચ વગાડવાના હતા–કોણ જાણે ક્યારે વાગશે?

અમારે ફરવા જવું છે–––(૧)

ભારતના દરેક ઘરમાં બોલાતું ‘વેકેશન સ્પેશ્યલ’ વાક્ય છે, ‘અમારે ફરવા જવું છે.’ ત્યારે એવું લાગે કે, વેકેશનમાં તો ‘પત્ની સ્પેશ્યલ’ કે ‘પિયર સ્પેશ્યલ’ કે પછી ‘મોસાળ સ્પેશ્યલ’ નામની ટ્રેનો દોડવી જોઈએ, જે હોંશે હોંશે પિયર જતી સ્ત્રીઓને બાળકો સમેત સમયસર પિયર ભેગી કરી દે. ગમે તેટલો તાપ હોય કે ગમે તેટલી ભીડ હોય, ભારતભરની સ્ત્રીઓ બાવરી બનીને ચારે દિશામાં જે રીતે ફરી વળે છે તેવી તો કોઈ દેશની સ્ત્રીને તમે રખડતી કે ભટકતી જોઈ નહીં હોય. જાન્યુઆરી બેઠો નથી કે, છોકરાંની પરીક્ષા જાય ભાડમાં, પહેલું કામ રિઝર્વેશનની ચિંતા ને બૂમાબૂમ કરવાનું. જ્યાં સુધી હાથમાં ટિકિટ ન આવે ત્યાં સુધી ઘરમાં કોઈએ ચેનથી જીવવાનું નહીં.

આગલાં વર્ષોની દર્દનાક ઘટનાઓ કે શ્વાસ થંભી જાય એવી વાર્તાઓ યાદ કરાવાય ! ‘દર વર્ષે કેટલાં હેરાન થઈએ છીએ ખબર છે ? તમને તો ક્યાંથી ખબર હોય ? તમારે થોડા કોઈના ગોદા ખાવા પડે છે કે ગાળો ખાવી પડે છે ? ભિખારી હોઈએ ને બધાની દયા પર જીવતાં હોઈએ ને બધાં સામે સીટની ભીખ માંગતાં હોઈએ એમ જોતાં રે’વાનું. ‘આગે જાઓ, હમારે ભી બાલબચ્ચે હૈં’ જેવું બધાનાં મોં પર વાંચીને, તમને શું ખબર અમને કેવું મરવા જેવું લાગતું હશે ? તમારે શું છે ?’

મારી પડોશણ તો ગયે વર્ષે આ ડાયલૉગ ગોખીને ગયેલી. ‘આ છોકરાંનાં મોઢાં સામે તો જુઓ માઈબાપ. ત્યાં બારી પાસે જરાક ઊભા રહેવા દેશો તો ભગવાન તમને સહીસલામત ઘેર પહોંચાડશે બાપલા ! મહિનો સુધી આ છોકરાંવનો બાપ બિચારો એકલો, બીજાઓની (ચાંપલી પાડોશણોની) દયા પર જીવશે. ટાઈમ પર સારું–નબળું ખાવાનું મળ્યું ન મળ્યું ઠીક છે; કહીને મન મનાવશે ને મહિનામાં તો સૂકાઈને સળી જેવો થઈ જશે. આ એક વાર થોડું બેસવા દો, ભગવાન કાયમ તમને કન્ફર્મ્ડ ટિકિટ આપશે.’ પણ એના પગ પર કોઈની બૅગ એટલા જોરમાં પડેલી કે એના ગળામાંથી ચીસ સિવાય કંઈ નીકળ્યું નહોતું.

રાઈનો પર્વત બનાવતાં આ પિયરપ્રેમી પત્નીઓને જરાય વાર લાગતી ન હોવાથી, પતિ બિચારો બધાં કામ છોડીને સ્ટેશન ભણી ફટફટિયું મારી મૂકે. પત્નીને ગાળો ન ખાવી પડે કે ભીડમાં ગોદા ન ખાવા પડે એટલા ખાતર પતિ એક દિવસ પૂરતી બધાની ગાળો ખાતો ખાતો લાઈનમાં આગળ– પાછળ ખસતો જાય ને બાકી હોય તે, બારી પાસે આવે ત્યારે અધૂરા ફૉર્મને કારણે કે પછી છુટ્ટા ન હોવાને લીધે બુકિંગ ક્લાર્કની લાલ આંખો ને કડવી જબાનનો ભોગ બને. લાઈનમાં ઊભેલાં, ત્યારે સમદુખિયાં ન બનતાં દુશ્મન બની સામટો હલ્લો કરી બેસે, ‘ફૉર્મ ભરીને આવતાં શું થાય છે ? ભણેલાગણેલા થઈને બીજાનો ટાઈમ કેમ બગાડો છો ?’ એમને કોણ સમજાવે કે, ‘આવા પતિઓ તો ભેજું ઘરે મૂકીને નીકળતા હોય પછી એમની અક્કલ ક્યાંથી કામ કરે ?

જેમતેમ ટિકિટ મેળવીને વર્લ્ડકપ જીત્યાની લાગણી સાથે ઘેર પાછા ફરતા પતિને શાબાશીને બદલે શું મળે ? ‘આ સામેવાળા શાહભાઈ તો કાયમ કુલી પાસે ટિકિટ કઢાવીને તરત જ પાછા આવી જતા હોય છે; પણ તમને કોણ જાણે ક્યારે એવું બધું આવડશે ? આખો દા’ડો પૂરો કર્યો, એના કરતાં મને બૅગ પૅક કરવા લાગી શકાત કે નહીં ? હોશિયારી જ નહીં ને. ’

એ તો ઠીક છે કે, મહિનાની શાંતિના બદલામાં પતિ બિચારો આવા બધા કડવા ઘુંટડા ગળી જતો હોય, બાકી તો....? (બાકીય ક્યાં નિરાંત હોય છે ?) મને ઘણી વાર થાય કે, કોઈ સ્ત્રી મૂંગી રહીને (કે મૂંગી મરીને ?) બૅગ ભરી શકતી હશે ખરી ? અઠવાડિયા સુધી તો એની બૅગ જ ના ભરાઈ રહે. છેલ્લે દિવસે તો, બે વાર બૅગ બદલાઈને ત્રીજીમાં સામાન શિફ્ટ થવા માંડ્યો હોય ! તાળા–ચાવીની શોધાશોધ ને આક્ષેપબાજી ચાલુ થઈ ચૂકી હોય અને સોંપાયેલાં કામો વધુ એક વાર, વધુ ઊંચા અવાજે યાદ કરાવાતા હોય ત્યારે પતિને અવશ્ય થતું હશે કે, ‘ભઈ, તું જવાની હોય તો જા; નહીં તો માંડી વાળ. પણ મહેરબાની કરીને.....’ ભૂલમાંય કોઈ પતિ આ વાક્ય બોલાઈ ન જાય એનું ધ્યાન રાખીને પત્નીના આખરી હુમલાઓ બહેરા કાને અને પથ્થરિયા દિમાગે ઝીલતો રહે છે. આખરે આવી આઝાદી વર્ષમાં એક વાર તો મળે છે !

પત્નીને હોંશે હોંશે પિયર ધકેલતા પતિઓ તો, આઝાદીની આગલી રાત સુધી ખડે પગે પત્નીની સેવામાં હાજર રહેતા હોય. શહેરના ખૂણે ખાંચરેથી મંગાવાયેલા અઢીસો ગ્રામના પૅકેટ કે મૅચિંગ રૂમાલ સુધ્ધાં, પેટ્રોલ ને પરસેવાની પરવા કર્યા વિના પળ વારમાં હાજર કરીને સંતોષનો શ્વાસ લે. ટિફિન મંગાવવું, બાળકોને ખવડાવવું, એમને સાચવવાં ને સૂવડાવવા જેવાં સહેલાં કામો તો એ લોકો ચપટી વગાડતાં કરી નાંખે.

આખરે, આઝાદીના સપનામાં આખી રાત જાગેલા પતિઓ તો પત્ની ટ્રેન ન ચૂકી જાય તેની કાળજી રાખીને બે કલાક પહેલાં જ સૌને સ્ટેશન પર પહોંચાડી દે. એ બે કલાક ત્યારે એને બે મહિના જેવા લાગતા હોય એમાં શી નવાઈ ? ને લીલી ઝંડી બતાવ્યા પછી પાટા પર શાનથી ચાલી આવતી ટ્રેન એને પ્રાણપ્યારી ન લાગે તો જ નવાઈ ! એટલે જ આજ સુધી કોઈ પતિએ પોતાની પત્નીને પિયર જવાની ના પાડી જ નથી અથવા ના પાડવાની એનામાં હિંમત જ નથી. (શું તમને લાગે છે કે, ઑનલાઈન બુકિંગમાં આ બધી મજા સમાયેલી છે ?)

જોકે,

અમારે તો પિયર નહોતું જવું ! તો ક્યાં જવું હતું ?

અને  અમારી હાલત કેવી હતી ? ને અમારી સાથે શું થયું ?