મારું નામ આપજો

‘તમે ત્યાં જાઓ ત્યારે એમને મારું નામ આપજો, તમારું કામ આમ ચપટી વગાડતાં જ થઈ જશે.’

‘મેં તો કેટલીય વાર ચપટીય વગાડી ને તાળીઓય પાડી પણ એ લોકો તો એક જ વાત કરે કે, ‘કોણ નારણભાઈ ? અમે કોઈ નારણભાઈને ઓળખતા નથી.’

‘તમે નારણભાઈ પેટીવાળા નહોતું કહ્યું ? હું બધે એ નામે જ ઓળખાઉં છું.’

‘તમારે પહેલેથી કહેવું જોઈએ ને ? હું તો દોશી દોશી બોલ્યા કરતો’તો પછી કેમ મેળ પડે ? તો પછી શું કરું ? કાલે પાછો જાઉં ? હવે નારણભાઈ પેટીવાળા કહીશ.’

‘હવે તમે માંડી વાળો ત્યાં જવાનું. હું એમની સાથે ફોન પર વાત કરી લઈશ. હાલમાં ત્યાં કોઈ નવું આવ્યું લાગે છે, બાકી મને તો ત્યાં બધા જ ઓળખે છે.’

‘મને બધા ઓળખે છે’ના વહેમમાં જીવતા માણસોનો તકિયાકલામ હોય છે, ‘મારું નામ આપજો.’ જોકે, આવા લોકોની વાત છેક ખોટી નથી હોતી. આજના જમાનામાં જ્યારે બધે પૈસા પછી, ઓળખાણની જ બોલબાલા હોય ને કોઈની ઓળખાણ, કોઈને ક્યારે ને ક્યાં કામ આવી જાય તે કંઈ કહેવાય નહીં, ત્યારે કોઈનું નામ આપવાથી જો કોઈનું કામ થઈ જતું હોય તો એમાં બીજા કોઈનું શું જાય ? ભલે ને પછી એ કામ કોઈ બીજા કે ત્રીજાનું નામ આપવાથી પણ થયું હોય ! હવે તો બધે પૈસાની જ ઓળખાણ પહેલાં ને નામની ઓળખાણ પછી ચાલે, છતાં બિચારાં નામભૂખ્યાં લોકો તો એમ જ કહેવાના ને કે, ‘મારું નામ આપજો.’ આવા લોકોની દયા ખાવા સિવાય બીજું શું કરાય ? એવું થોડું કહેવાય કે, ‘જાઓ જાઓ, ખોટી ડંફાસ ના મારો. તમારું નામ તો ત્યાંના પટાવાળાનેય નથી ખબર, તો પ્રિન્સિપાલની ક્યાં વાત કરો છો ? ત્યાં તો ડોનેશન વગર વાત જ નથી કરતા.’

આપણને સૌને અનુભવ છે કે, બાળપણમાં કોઈ દિવસ કોઈ બાળકને ધાકમાં રાખવા કે બીવડાવવા માટે કોઈ પિતાએ બાળકની માને કહ્યું નહીં હોય કે, ‘બબલુ જો ધમાલ કરે કે ભણવા ન બેસે તો એને મારું નામ આપજે.’ એ તો, બાળકની ધમાલથી કે જીદથી કંટાળીને મા, પિતાના નામનું હથિયાર ઝાલી રાખે. વારે વારે બાળકને બીવડાવવા ચાલે, ‘પપ્પા જોયા કે ? આવશે ને  તો તને સીધો કરી દેશે.’ બિચારા પપ્પા ! કે બિચારું બાળક ? શું મમ્મીને પોતાની જાત પર વિશ્વાસ નહીં હોય તે પપ્પાનું નામ આપવું પડે ? પછી તો, બાળક પોતાની મરજીનું કરતું થાય(જે ઘણી વાર કરતું કે કરાવતું પણ થઈ ગયું હોય) ત્યારથી એ જ કહેવા માંડે કે, ‘જા, મારું નામ આપી દેજે. મને કંઈ પડી નથી.’

એવું તો કોઈ ચોર, પોલીસ કે ગબ્બરસિંગ પણ ક્યારે કોઈને કહેવા ગયેલો કે, ‘છોકરાં ધમાલ કરે કે ઊંઘે નહીં તો, મારું નામ આપજો.’ માને પ્રેમ કરતાં આવડે એટલો ધાક રાખતાં ના આવડે એટલે બીજાનાં નામે ચરી ખાય ! નામની આ ધાક પછી તો, જુદા જુદા ક્ષેત્રોમાં જુદી જુદી રીતે રહેવા માંડી. કોઈની સારી તો કોઈની ખરાબ. દુકાનોમાં ઉધારી કોના નામે ચાલે ? ‘મારું નામ આપજો’ કહીને કોઈને ઉધાર લેવા મોકલ્યા હોય તેને નામે. પછી જ્યારે ઉઘરાણીનો સમય આવે ત્યારે દુકાનવાળાએ, ઉઘરાણીએ જનારને કહેવું પડે કે, ‘મારું નામ આપજો ને કહેજો કે, પૈસા આજે જ મગાવ્યા છે.’ આમ નામના ચક્કરમાં ઉધાર અપાય પણ ને ઉધાર વસૂલ પણ કરાય.

એમ તો, આપણી સામે ડૉક્ટરોય પોતાના નામનું મહત્વ બતાવતા હોય. આપણે બહુ વિશ્વાસે કોઈ સારા ડૉક્ટરનું નામ જાણીને ગયાં હોઈએ પણ એ વળી કોઈ બીજા ડૉક્ટરને મળવા મોકલી આપે, ‘મારું નામ આપજો’ એવું આડકતરી રીતે કહીને ! ભલામણચિઠ્ઠીના માધ્યમથી ડૉક્ટર આપણને કહે કે, ‘મારું નામ આપજો ને.’ હવે તો કટ–પ્રેક્ટિસના આ જમાનામાં બધાં બધું જાણતાં હોય કે કોના નામે નદી કે દરિયો પાર થવાનો છે કે પછી પથરાય તરી જવાના છે ! પણ નામનો મહિમા ભારે છે. નામનું તો વજન પણ પડે છે. જ્યાં નામના સિક્કા પડતા હોય ત્યાં નામનું વજન પડવામાં શો વાંધો ? ઘણાં તો વળી પેશન્ટના દેખતાં જ ફોનથી પણ નામ મોકલાવે. પેશન્ટે કદાચ નામની ને કામની ચિઠ્ઠી ન આપી તો ? એટલો અવિશ્વાસ તો રાખવો પડે ને ? જે કામ ડૉક્ટરથી પોતાનાથી ન થયું તે પોતાના નામથી કરાવે ! ને તેય કોઈ બીજા ડૉક્ટર પાસે ! ગોલમાલ હૈ ભઈ સબ ગોલમાલ હૈ.

ગલી કે શહેરના દાદા કે ભાઈ હોય તેના નામે તો બીજા કેટલાય પરચુરણીયાઓ બે ટાઈમનું ભોજન પામે, ખીસાખરચી મેળવે કે પછી જલસા કરે. બે નંબરના મોટા મોટા સોદા પાર પાડવામાં અથવા બે નંબરના ધંધા કરવામાં ભાઈનો ઓર્ડર છૂટે, ‘મારું નામ આપજો ને કામ પતાવી નાંખજો.’ બધો નામનો તો ખરો જ પણ એ નામ યોગ્ય જગ્યાએ ને યોગ્ય સમયે આપવાનો આ ખેલ છે. આપણે તો એવી કેટલીય ફિલ્મો જોઈ છે, જેમાં પોલીસ કરતાં પણ ભાઈનું નામ લેતાં જ દુકાનો ને ફુટપાથો ફટાફટ ખાલી થઈ જાય ને શહેરમાં કર્ફ્યૂ લાગી જાય ! ભાઈએ ખાલી એટલું જ ફરમાન બહાર પાડ્યું હોય કે, ‘મેરા નામ લેકર બાઝાર બંદ કરવા દો.’ પોલીસ પણ પછી તો, એ બાઝાર બંદ રહે તેવું જ ઈચ્છતી હોય !

એવી જ એક બજારમાં, એક દિવસ બે દુકાનના માલિકો વચ્ચે બોલાચાલી થઈ ગઈ. વાતે ગંભીર સ્વરૂપ પકડ્યું. સુલેહ કરવાને બદલે એકબીજા પર રોબ છાંટવા વારાફરતી બન્ને દુકાનવાળાએ પોતાની પાસેના હુકમના એક્કા કાઢવા માંડ્યા. એકે પોતાના એરિયાના એમ એલ એનું નામ લીધું(પેલાએ કોઈ દિવસ આપ્યું નહોતું તોય !), તો સામેવાળાએ મિનિસ્ટરના નામે હાંકવા માંડ્યું. વળી પહેલાએ હોમ મિનિસ્ટરને હાર પહેરાવતો પોતાનો ફોટો બતાવ્યો, તો એના બાપે સીધો પી એમનો ફોટો પોતાના ખીસામાંથી કાઢ્યો, જેમાં પીએમ એની સાથે હાથ મિલાવતા હતા ! શું આ મહાનુભાવો આવા કિસ્સાઓમાં પોતે કોઈને કામ આવે એટલે લોકો સાથે હાથ મિલાવતો ફોટો પડાવતા હશે ? કે પછી, એમણે એમ કહ્યું હોય કે, ‘કંઈ પણ કામ પડે ત્યારે મારું નામ આપજો..?’ કોણ જાણે ! કોઈને નામ આપવામાં કે કોઈનું નામ લેવામાં કેવી કેવી મજાકો કે મુસીબતો ખડી થઈ જાય !

ઘણા એવા પણ હોય છે કે, જેમના નામે ખરેખર જ પથરા તરી જતા હોય ને એમને જે બોલે તે કરી બતાવવાની પણ ટેવ હોય ! જો એ લોકો કહે કે, ‘મારું નામ આપજો’ તો ખરેખર એમના નામે કામ થતું પણ હોય. સામેવાળા એમનું કામ કરવામાં પોતાનું અહોભાગ્ય પણ સમજતા હોય ! ત્યારે  આ વાતનો લાભ લેનારા પણ કેવા નીકળી આવે ? કામકાજની વાતો થઈ જાય પછી જતાં જતાં બોલતા જાય, ‘એ તો કંઈ નહીં, હું એમને તમારું નામ આપી દઈશ એટલે કામ થઈ જશે.’ (!) આમાં તમારે કંઈ કહેવું છે કે તમારા નામે હું કહી દઉં ? 

(કોઈ લેખકના નામે કોઈ દુકાનમાં ઉધાર પણ ન મળે અને કશે એડમિશન કે કશે નોકરી પણ ના મળે લેખકનું ફક્ત નામ હોય, વજન નહીં.)