(૧)તમને શું લાગે છે?................(૨) એમને થોડા સવાલ પૂછજો

‘તમને શું લાગે છે?’

‘શેનું?’

‘શેનું શું? આ ચુંટણીનું.’

‘એ તો થવાની ને ડિસેમ્બરમાં.’

‘હા, તે તો થવાની જ, પણ તમને શું લાગે છે? કોણ આવશે?’

‘તે તો હવે ચુંટણી થયા પહેલાં કેમ ખબર પડે? કોઈક તો આવશે જ ને? નહીં તો ચુંટણીનો મતલબ જ શું?’

‘હા હા, પણ તમને શું લાગે છે, કોણ આવશે?’

‘મને તો એમાં બહુ ગમ ન પડે. જે આવે તે. આપણે તો બધું એકનું એક જ છે. આપણને શો ફરક પડે છે?’

‘આ તમે છે ને, વાતને ગોળ ગોળ બહુ ફેરવો છો. હું ક્યારનો એમ જાણવા માંગું છું, કે તમને શું લાગે છે? કોણ આવશે? તો તમે સીધો જવાબ જ નથી આપતા. કેમ એવું? બે જ તો મોટા પક્ષ છે ને એમાંથી કોઈ એક આવશે. તો એ બાબતે તમને શું લાગે છે? કોણ આવશે? કે કોણ આવવું જોઈ? ને શા માટે?’

‘અરે અરે! તમે તો બહુ આગળ વધવા માંડ્યા. શું લાગે છે પરથી તો કોણ, કેમ ને શા માટે સુધી પહોંચી ગયા!’

‘ચાલો કંઈ નહીં, પહેલાં ફક્ત પહેલા સવાલનો જ જવાબ આપો કે તમને શું લાગે છે?’

‘મેં પહેલાં જ કહયું, કે ચુંટણી થાય ને રિઝલ્ટ આવે પછી જ ખબર પડશે ને કે કોણ આવ્યું. અમસ્તું એમ ધાર ધાર કરવાથી શું થવાનું?’

‘તો પણ...’

‘શું તો પણ?’

‘કોણ આવશે? તમને શું લાગે છે?’

‘ભાઈ, તમે તો હદ કરો છો. ધારો કે, હું એમ કહું કે મને કંઈ નથી લાગતું તો?’

‘એવું તે કઈ રીતે બને? આટલી બધી રસાકસીવાળી ચુંટણી થવાની, કેટલા સમયથી બધે ચુંટણીની જ વાતો ચાલે છે, લોકોએ નાની મોટી બધી વાતોને કે નાના મોટા બધા સળગતા કે ઠરી ગયેલા પ્રશ્નોને પણ બાજુએ મૂકી દીધા છે ને સૌ કોણ આવશેની વાતોમાં મંડી પડ્યા છે, ત્યારે તમે આવું કહો છો તે શોભતું નથી. શું તમને ગુજરાતની ને દેશની જરા પણ પડી નથી? મેં તમને આવા નહોતા ધાર્યા.’

‘એટલે કે ચુંટણીનું જ વિચારીએ ને તેમાં પણ આપણને કંઈક લાગે કે કોણ આવશે, તો જ આપણે રાજ્યભક્ત કે દેશભક્ત કહેવાઈએ? તો જ આપણે ગુજરાતના ને દેશના હિતેચ્છુ ગણાઈએ એવું તમારું કહેવું છે?’

‘છેક એવું તો નહીં પણ જ્યારે બધા જ વાતો કરતા હોય કે કોણ આવશે? શું લાગે છે? ત્યારે મને પણ થયું કે તમનેય ભેગાભેગો પૂછી લઉં કે તમને શું લાગે છે?’

‘ભાઈ મારા, ધારો કે હું એમ કહું કે ફલાણો પક્ષ આવશે તો તમે શું કરશો? તમને ગમતું બોલીશ તો તમે ખુશ થશો ને ન ગમતું બોલીશ તો ગુસ્સે થઈને ચર્ચા કરવા માંડશો એમ જ ને? જુઓ ને, હમણાં આપણે બે શાંતિથી બેઠા છીએ ને થોડી વારમાં મજેથી ચા નાસ્તો પણ કરશું ત્યારે વચ્ચે જો આવી ફાલતુ વાતોએ ઊતરી પડશું ત્યારે પેલા નારાયણ કંઈ નહીં કરે તોય આપણી વચ્ચે ઉગ્ર ચર્ચા થઈ જાય તો તમને ગમે? નાહક શા માટે સુખનો જીવ દુ:ખમાં નાંખો છો? કોઈને પૂછવાનું પણ નહીં ને આપણે વિચારવાનું પણ નહીં, કે તમને શું લાગે છે? સમજ્યા? હવે હું તમને પૂછું કે તમને શું લાગે છે? મારી વાત સાચી છે?’

‘એમ જોવા જઈએ તો તમારી વાત સાચી છે પણ આ છાપાં ખોલીએ કે ટીવી ચાલુ કરીએ ત્યારે માળું વાતો તો એજ બધી જોવા ને સાંભળવા મળે ને? વળી ચેનલોમાં તો આપણો વારોય કોઈ દા’ડો આવી જાય, ખરું કે નંઈ? તો મેકુ આપણો જવાબ તૈયાર હોય તો એમ બાઘા ના લાગીએ. હવે બોલો, ધારો કે મને કોઈ પૂછે કે, તમને શું લાગે છે? તો મારે શો જવાબ દેવો?’

‘ભાઈ, તમે ફરી ફરીને મારી પાસે એક જ વાત કરો છો, તો હવે મને પણ લાગે છે કે...’

‘કે? બોલો બોલો.’

‘કે હવે મારાથી તમારી સાથે કોઈ બોલાચાલી કે મારામારી થઈ જાય તે પહેલાં તમારે અહીંથી જતાં રહેવું જોઈએ. આવજો.’

*****************************************************************************

એમને થોડા સવાલ પૂછજો

બસ, ફક્ત ગણતરીના દિવસોમાં જ કૌન હારા ને કૌન જીતા તે ખબર પડી જશે. આપણે થોડા સવાલ સાથે તૈયાર રહીએ તો લાગતાવળગતાને પૂછીને મનોરંજન મેળવવા ચાલે. એથી વિશેષ આપણાથી શું થઈ શકે? તો પહેલાં જોઈએ વિજેતા ઉમેદવાર સાથે સંભવિત સવાલ–જવાબ.

‘મિ. વિજયકુમાર, જીત બદલ અભિનંદન અને શુભેચ્છાઓ.’

‘અભિનંદન બદલ આભાર અને શુભેચ્છા તો સામેવાળાને આપો. એમને વધારે જરૂર છે.’

‘હવે તમે શું કરવા માગો છો?’

‘હે હે હે...હવે શું કરવાનું? જીતીને તો આવ્યા.’

‘એટલે? હવે તમે કંઈ નહીં કરો?’

‘કેમ નહીં? હવે જ્યાં ને ત્યાં અમારા ભવ્ય વિજયની પાર્ટીઓ કરશું, સરઘસો કાઢશું, આટલા દિવસોનો થાક ઉતારશું અને અમારા હાઈકમાન્ડ રજા આપશે ત્યારે કશેક આરામ કરવા ઉપડી જઈશું.’

‘તો તમે આપેલાં કેટલાંય વચનો? કામની વાતો ને ગુજરાતની જનતાની સાથે રહેવાની વાતો? નકરી વાતો જ હતી? ખાલી ઢંઢેરા જ હતા? લોકો સાથે વિશ્વાસઘાત? જનતા તમને છોડશે નહીં.’

‘હા...હા...તમે જોયું ને? જનતાએ ક્યાં અમને છોડ્યા જ છે? જનતાનો સાથ હતો એટલે જ તો અમે જીત્યા. ભલા માણસ, આ કંઈ પહેલું ઈલેક્શન થોડું છે? હું કંઈ નવાઈનો ઓછો ચુંટાઈને આવ્યો છું? જમાનાઓથી આ જ તો ચાલ્યું આવે છે. અમારો મંત્ર છે, જીતો અને આરામ કરો. વળી પાંચ વરસે ચુંટણી આવશે ત્યારે ઘેર ઘેર ફરશું. ત્યાં સુધી શાંતિથી રહેવા દેજો. જાઓ હવે મારા સૂવાનો ટાઈમ થયો. આવજો.’

‘સાહેબ, બે ચાર સવાલના જવાબ તો આપો. પછી સૂઈ રહેજો.’

‘જલદી બોલો.’

‘તમે સ્વચ્છ સરકાર આપશો?’

‘એટલે?’

‘તમારા પ્રધાનો શિસ્ત જાળવશે? ભ્રષ્ટાચાર નહીં કરે?’

‘જુઓ, તમે વાક્યમાં વિરોધી શબ્દો ના વાપરો તો સારું.’

’અચ્છા, એ કહો કે દેશની પ્રગતિમાં તમે કેટલો ફાળો આપશો?’

‘એ શું બોલ્યા તમે? ફાળો  ને મારે આપવાનો? મારું કામ તો ફાળો ઉઘરાવવાનું.’

‘ધારો કે તમને હાર મળત તો?’

‘એ તો મેં ગળામાં પહેર્યા જ છે.’

‘પ્રજાને કંઈ કહેવું છે?’

‘મારા વિરોધીને ઠેકાણે પાડવા બદલ આભાર. હવે તમે તમારે ઠેકાણે ને હું મારે ઠેકાણે. હવે બસ, આવજો.’

હવે મિ. હારકુમાર સાથેના સંભવિત સવાલ–જવાબ.

‘હવે તમે શું કરવા માગો છો?’

‘કંઈ સમજ નથી પડતી, શું કરીએ ને શું નહીં! અમને એક જ સવાલ પજવે છે કે, આખરે આમ કેમ થયું? પણ છોડો એ વાત. હવે ચિંતન શિબિર જેવું કંઈક કરીશું.’

‘એનાથી શું થશે?’

‘બસ, આ હારનાં કારણો કે પછી દોષનો ટોપલો કોના માથે નાંખવો તેનો જવાબ મળશે.’

‘પ્રજા પાસેથી હવે તમારી શી અપેક્ષા છે?’

‘અમારી બધી અપેક્ષા કાયમ પ્રજા પાસે તો હોય છે. કોણ જાણે ક્યારે પૂરી કરશે?’

‘તમને કોણ નડ્યું?’

‘ભાઈ, હવે એ તો જગજાહેર છે. મારી પાસે વધારે ના બોલાવશો.’

‘તમે જીતી જાત તો સ્વચ્છ સરકાર આપત?’

‘એટલે?’

‘તમે તો બહુ ગામોમાં ફર્યા. આખરે તમને શું મળ્યું?’

‘એ જાણવા મળ્યું, કે બહુ ગામો હજીય બાકી રહી ગયાં.’

‘તમારા નેતા ઉપર તમને બહુ વિશ્વાસ હતો?’

‘અમને તો નહોતો પણ એમને ખુદને બહુ હતો.’

‘લોકોને કંઈ કહેવું છે?’

‘ના, લોકોને તો કંઈ નથી કહેવું પણ હવે તો લોકો કહે તે જ સાંભળવું ને લોકો કહે તે જ કરવું છે. અમે સતત લોકોને મળતાં રહીશું અને સોશિયલ મીડિયાની ચર્ચાઓ ને ગતિવિધીઓ ઉપર પણ નજર રાખશું. અમારે શું કરવું જોઈએ તેની ચર્ચા તો ત્યાં વધારે થાય છે અને એ ચર્ચાઓમાં અમને દમ પણ લાગે છે. હવે પાનના ગલ્લાઓ પર અમને બહુ વિશ્વાસ નથી રહ્યો.’

‘સારું ત્યારે આવજો. હવે પછીના ઈલેક્શન માટે શુભેચ્છા.’

‘ભાઈ, આપો આપો. અમને શુભેચ્છાઓની બહુ જરૂર છે.’

‘લ્યો ભાઈ, ફરી વાર શુભેચ્છા.’

(ખાલી શુભેચ્છાથી શું થાય? કામ કોણ કરશે? તમારા કાકા, મામા, દાદા કે બાપા?)

મારું આરોગ્ય વિષયક જ્ઞાન

જ્યારથી એક ભેળના પડીકામાં બંધાયેલું, વીંટળાયેલું અને ચટણી–મસાલાથી સ્વાદિષ્ટ બનેલું વાક્ય, ‘પહેલું સુખ તે જાતે નર્યા’ મેં વાંચેલું, ત્યારથી મારા મનમાં ખાસ્સો ખળભળાટ ચાલુ થઈ ગયેલો. ‘વાહ! આપણું પહેલું સુખ આપણા હાથમાં જ છે! કેટલું સરળ અને સુંદર છે આ વાક્ય. બીજાં બધાં સુખ તો ઠીક છે કે બીજા, ત્રીજા કે ચોથા ક્રમે આવે પણ જાતની તંદુરસ્તી એ પહેલા ક્રમે જ શોભે. ચાલો ત્યારે, કોઈ પણ ભોગે આજથી જ આ પહેલા સુખને કાયમ હાથમાં જ રાખવાનો પ્રયત્ન કરવા માંડું. (બીજે કશે નહીં ને ભેળના કાગળમાંથી જ આ વાક્યનું મળવું તે કોઈ યોગાનુયોગ હશે?)

જોકે નવેસરથી આરોગ્યશાસ્ત્ર ભણવા જવાનું શક્ય નહોતું. તેથી હંમેશની જેમ કોઈ પણ વિષયનું જ્ઞાન વાંચનમાંથી મેળવવાની ટેવને લીધે, મેં આરોગ્યને લગતી છાપાંની કટારો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. મારા સુખદ આશ્ચર્ય વચ્ચે દરેક છાપામાં રોજ જ, રોજિંદી નાનકડી માંદગીઓ પર નાનકડી સલાહ કે સરળ નુસખો જોવા મળ્યો. વળી અઠવાડિયામાં બે કે ત્રણ પૂર્તિઓમાં પણ આરોગ્ય વિશે અઢળક માહિતી જોવા મળી. વાહ વાહ! મારું તો કામ જ આસાન થઈ ગયું. હવે હું નાની કે મોટી માંદગીનાં લક્ષણોથી માંડીને તેના ઉપચારોના સતત સંસર્ગમાં જ રહીશ. મારો અને મારાં ઘરનાં સૌનો કોઈ પણ રોગ(જો બધી કાળજી રાખવા છતાં થઈ ગયો હોય તો), હવે એકાદ બે ડગલાંથી આગળ વધી જ નહીં શકે. ‘રોગ અને શત્રુને તો ઉગતા જ ડામવા’ની કહેવત પણ મને આ વાંચન દરમિયાન જ મળી હોવાથી, અમારો રોગ જડમૂળથી જ નાશ પામશે.

સૌના હિતને ધ્યાનમાં રાખીને, મેં ધીરે ધીરે આરોગ્યવિષયક માહિતીઓની નોંધ કરવા માંડી. થોડા સમય પછી ખબર પડી કે આવી રીતે નોંધ કરવામાં સમય બગાડું એના કરતાં જે તે છાપા કે મેગેઝિનમાંથી કાપકૂપ કરીને ફાઈલ બનાવું તો ભવિષ્ય માટે વધારે સારું રહેશે. પછી તો એવું થયું, કે ધીરે ધીરે ફાઈલની થપ્પી વધવા માંડી ને તેમાં પણ રોગોનાં નામ વધવા માંડતાં ગોટાળા થવા માંડ્યા. હવે એકાદ બે છીંક આવી હોય અને તેના ઉપચારની કાપલી શોધવાની હોય, તો ઘણી બધી ફાઈલો જોયા પછી એકાદ નાનકડી કાપલીમાંથી છીંક બંધ કરવાનો ઉપાય મળી આવે. એ દરમિયાન ઊડેલી ધૂળની રજકણોને લીધે આવેલી છીંકોનો હિસાબ ગણાય કેવી રીતે? અને એનો ઉપાય પાછો નવેસરથી શોધવાનો?

હું તો આરોગ્યશાસ્ત્રમાં નવી નવી જ વિદ્યાર્થિની  બની હોવાને કારણે રોજ નવો પાઠ મને ભણવા મળતો. હવે આવું બધું તો કોઈને પુછાય પણ નહીં કે, ફાઈલ કેવી રીતે બનાવાય? મેં મારામાં હતી એટલી અક્કલ વાપરીને આખરે શરીરનાં જુદા જુદા અંગોની જુદી જુદી ફાઈલ બનાવી ને ઉપર મોટા અક્ષરે લખી પણ દીધું, જેથી આરોગ્યની કોઈ પણ તકલીફમાં તરત જ એનો ઉપાય હાથવગો રહે. જેમ જેમ મને જ્ઞાન મળતું ગયું, તેમ તેમ ફાઈલનું કામ પણ વધતું ગયું. દિવસનો મારો ઘણો બધો સમય ફાઈલને વ્યવસ્થિત કરવામાં જ જવા માંડ્યો. એમાં ને એમાં મને કમરનો, બોચીનો અને ઘુંટણનો દુ:ખાવો શરૂ થઈ ગયો. પણ ફાઈલ પહેલાં ને ઉપચાર પછી એ ધ્યાનમાં રાખી મેં ફાઈલનું કામ ચાલુ રાખ્યું.

ધારો કે, પગને લગતી તકલીફોની ફાઈલ બનાવવી હોય, તો પગના જેટલા રોગ હોય, તે દરેક રોગ માટે ઢગલાબંધ માહિતી ઉપલબ્ધ હોય. એટલે ફક્ત પગના રોગોની ફાઈલમાંથી તરત જ કંઈ જે તે તકલીફની માહિતી ન મળી જાય. એના પણ પેટા વિભાગ કરવા પડે એટલે મેં પેટા વિભાગ કર્યા. ઘુંટણના દુ:ખાવાની ફાઈલ જુદી, તો ઘુંટણની ઢાંકણીની ફાઈલ જુદી. પગની એડીની ફાઈલ જુદી અને પગનાં તળિયાંની ફાઈલ જુદી. એમ ફક્ત પગના રોગોની જ ઘણી બધી પેટા ફાઈલોવાળી એક મોટી, જાડી પગની ફાઈલ બની!

હવે મારું આરોગ્યને લગતું જ્ઞાન પણ વધી રહ્યું હતું અને એને લગતી માહિતીનો મારો ભંડાર પણ સમૃધ્ધ થઈ રહ્યો હતો. મારા આનંદનો પાર નહોતો. નવરાશના સમયે એટલે કે જ્યારે ફાઈલનું કોઈ કામ ન હોય ત્યારે અમસ્તી જ ફાઈલના ભંડારને જોઈને ખુશ થતી રહેતી. અચાનક જ એક દિવસ મને જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું કે લોકોને પેટની, ચહેરાની સુંદરતાની અને વાળ ખરવાની સમસ્યાઓ વધારે રહે છે. એમ તો ઉંમર મુજબ એના વિભાગો કરવા પડે, એટલે બાળકોની, જુવાનોની અને વયસ્કોની સમસ્યાઓની ફાઈલો પણ પાછી જુદી કરવી પડે. અચાનક જ આ વિચાર આવતાં મેં ફરીથી નવેસરથી વિભાગો પાડ્યા અને જુદી ફાઈલો બનાવવા માંડી. લોકોને ત્યાં પુસ્તકો માટે કબાટ હોય તેમ મેં મારા કબાટમાં, મારા આરોગ્યશાસ્ત્રની ફાઈલો ભેગી કરવા માંડી. ઘેર આવતા મહેમાનોને હું હોંશે હોંશે એ સંગ્રહ બતાવતી.

જેમ જેમ લોકોમાં મારા સંગ્રહની વાત ફેલાતી ગઈ, તેમ તેમ મારા ઉપર પછી આરોગ્યને લગતી સમસ્યાઓના નિવારણ માટેના ફોન આવતા થયા. હું તો ખુશ થઈ ગઈ. વાહ! મારી વર્ષોની તપસ્યા આખરે રંગ લાવી ખરી. મારું જ્ઞાન કોઈને તો કામ આવવાનું. હવે મારું સમગ્ર ધ્યાન મારા ઘરગથ્થુ ઉપાયોના ખજાનામાંથી લોકોના આરોગ્યના પ્રશ્નો હલ કરવામાં રહેવા માંડ્યું. આમ બહુ મોટી સમાજસેવાનું હું નિમિત્ત બની હતી તેનો પણ આનંદ હતો. ઘરનાં સૌએ શરૂઆતમાં મને વારી કે ‘ઘર પૂરતા તારા  બધા પ્રયોગો કાબૂમાં રાખ. બહારનાં કોઈને તારા આવા ઉટપટાંગ પ્રયોગની આડઅસર થઈ તો અમારે એમને સાચવવા ભારે પડશે.’ પણ મને મારી વરસોની મહેનત પર અને અત્યાર સુધીમાં તો ગોખાઈ ગયેલા જ્ઞાન પર પૂરો ભરોસો હતો. હવે તો રોગનું નામ પડતાં જ, જેમ કોઈ ડૉક્ટર કે વૈદ રોગીને જોયા વગર જ દવાનું નામ કે યોગ્ય ઉપચાર કહી દે, તેમ જ હું પણ કહી શકતી! મેં ફોન પર જ ઘેર બેઠાં, વગર દવાનું નાનકડું દવાખાનું ચાલુ કરી દીધું. મારે તો ફક્ત દવાનું નામ અને એને લેવાની પધ્ધતિ જણાવવાની રહેતી. પેપરનાં કાપલાં મારા માટે આશીર્વાદ સમા નીકળ્યાં. મારો સમય પણ આનંદમાં વીતવા માંડ્યો. મારી ધૂમ પ્રેક્ટિસથી ઘરનાં પણ ખુશ થયાં કે ચાલો આ બહાને આની બીજી બધી ફરમાઈશો બંધ થઈ ગઈ અને વાતે વાતે સવાલ–જવાબ ને ખટપટ પણ ઘરમાંથી છૂ થઈ ગયાં.

બે ત્રણ વરસ તો મારું દવાખાનું સરસ ચાલ્યું પણ ધીરે ધીરે સવાલ પૂછનારાઓમાં ઓટ આવતી ગઈ. હું સવારથી ફોનની રાહ જોવામાં સાંજ પાડતી ત્યારે જેમ તેમ એકાદ ફોન આવતો અને તેય મારી ખબર પૂછવા અથવા કોઈના સમાચાર આપવા કે બીજા–ત્રીજા કોઈ કામે. મને નવાઈ તો લાગી પણ ફોન ઓછા થવાનું દુ:ખ બહુ થયું. શું મારા ઉપચારમાં કોઈ ખામી રહી ગઈ? બીજાં કોઈ મારા જેવાં બહેને કે કોઈ નિવૃત્ત ભાઈએ ફોન પર ઘેર બેઠાં ઉપચાર શરૂ કર્યો? ઘરનાં પણ મારા દુ:ખે વ્યથિત થયાં પણ કોઈની કહેવાની ને મને વધુ દુ:ખી કરવાની હિંમત ન ચાલી. આખરે એક ખરાબ મૂરતમાં રાઝ ખૂલ્યો.

તે દિવસે, બહારગામ રહેતા મારા દીકરા સાથે ફોન પર વાત કરતાં મને એનો અવાજ ભારે લાગ્યો. મેં તરત જ કહ્યું, ‘મીઠાના ગરમ પાણીના કોગળા કરવા માંડ અને સૂંઠ, મરી ને હળદર નાંખીને ઉકાળો પી લેજે.’

‘મમ્મી, એ તો બધું બે દિવસથી ચાલુ જ છે. તારી વહુ ગૂગલની મદદથી બધી દવા તરત જ ચાલુ કરી દે એટલે ફિકર નહીં કર. હવે તારે તારી ફાઈલમાં શોધવાની ખટપટ નહીં.’

હે રામ! આ શો અનર્થ થઈ ગયો? મારા દીકરાએ જ મને કડવાટ પાઈ દીધો? હવે મારાથી શું બોલાય? મને શું ખબર કે આમ ગૂગલ કોઈનું વેરી પણ બનતું હશે? મેં ભારે મને પસ્તીવાળાને બોલાવીને બધી ફાઈલોને માનભેર વિદાય કરી અને મારા દવાખાનાને હંમેશ માટે તાળું માર્યું.

તમારી બૅગ ગોઠવાઈ ગઈ?

‘કાલે સવારે આપણે જવાનું છે તે યાદ છે ને? બૅગ તૈયાર કરી દેજે સાંજ સુધીમાં.’ 

આ વાક્ય સાંભળતાં જ પહેલું કામ હું મોબાઈલમાં બૅગ ગોઠવવાનું રિમાઈન્ડર મૂકી દઉં. કારણ તો બીજું કંઈ નહીં પણ, જીવનમાં કરવાનાં કેટલાંક અઘરાં કામની યાદીમાં મારા માટે બૅગ ગોઠવવાનું કામ અઘરામાં અઘરું છે. ઘરની બહાર કશેક જવાનું નક્કી થાય, એ ભલે બે દિવસ માટે હોય કે બે મહિના માટે પણ બૅગ ગોઠવવાનું મુશ્કેલ કામ બને ત્યાં સુધી હું છેલ્લે જ રાખું. સવારથી વૉટ્સ એપમાં મેસેજના જવાબ આપવાથી માંડીને મોબાઈલમાં આવેલા બીજા કામના કે ન કામના મેસેજ કે વિડીયોને ફોરવર્ડ કરવા જેવાં મારાં સહેલાં કામ તો સતત ચાલુ જ હોય. પછી પતિને ફોન પર થોડા સૂકા નાસ્તાનું લિસ્ટ લખાવી દઉં અને યાદ રાખીને ચાર વાર ફોન કરીને યાદ પણ કરાવું, જેથી આવતી વખતે ભૂલ્યા વગર નાસ્તા લઈ આવે. નજીકની રેસ્ટોરાંમાંથી ખાવાનું ઓર્ડર કરી દઉં એટલે રસોડામાં બહુ ટાઈમ ન જાય અને બૅગ ગોઠવવાની નિરાંત મળે. બાળકોને પણ યાદ કરાવતી રહું જેથી એમની બૅગ સૌથી પહેલાં ગોઠવાઈને એક બાજુ મૂકાઈ જાય. મારા માથે પાછી પતિની અને બાળકોની બૅગ ગોઠવાઈ કે નહીં તે જોવાની પણ જવાબદારી ખરી ને?

જવાના દિવસે તો ન જાણે ક્યાંથી પણ નવાં નવાં કામ નીકળતાં જ રહે. હવે તો બહુ મહેમાન નથી ટપકી પડતાં, બાકી પહેલાં તો ચીટકુ મહેમાનો જવાના દિવસે જ આવી ચડતાં અને એમને જેમ તેમ રવાના કરવા પડતાં. આજકાલ તો કોઈના ને કોઈના ફોન હોય કે મેસેજ હોય, એમને જવાબ આપવામાં જ બહુ મોડું થઈ જાય! એમ તો બેગ ગોઠવવામાં કંઈ બહુ વાર ન લાગે પણ મને હંમેશાં સવારથી ખુલ્લા કબાટની સામે ઊભા રહેવાનો બહુ કંટાળો આવે. જેમ જેમ કપડાંની પસંદગી કરતી જાઉં તેમ તેમ, દરેક ડ્રેસ કે સાડી સાથેના પ્રસંગોની યાદ આવતી જાય. ત્યારે કોણે કઈ સાડી પહેરેલી ને મારી સાડી જેવી કોની સાડી હતી કે નહોતી તે યાદ કરવામાં બહુ ટાઈમ નીકળી જાય. કોને ત્યાં કે કોની સાથે જવાનું તે પહેલાં વિચારવું પડે. હવે દર વખતે મને થોડું યાદ રહે કે, કઈ સાડી મેં કયા પ્રસંગે પહેરેલી? મારા સિવાય બધાંને યાદ હોય એટલે ભૂલમાં જો સાડી રિપિટ થઈ હોય તો તરત સાંભળવા મળે, ‘આ સાડી તો ફલાણાને ત્યાં પહેરેલી તે જ કે?’

થાય એવું કે કેટલાય કલાક સુધી બેગ પણ ખુલ્લી હોય અને કબાટ પણ ખુલ્લો હોય, તોય એકેય કપડું બૅગમાં ગોઠવાયું ન હોય. અચાનક જ ઘડિયાળ સામે નજર જાય એટલે મન કઠણ કરીને દિવસની ગણતરી મુજબ કપડાં મૂકી દઉં. દર વખતે મેચિંગની તો મગજમારી હોય જ એટલે એ તમને નહીં સમજાય કે એ કેટલું ભારે ને અઘરું કામ છે. એમ તો બે દિવસની બે જોડી કે આઠ દિવસની આઠ જોડી કપડાં બહુ થઈ ગયાં પણ મને હંમેશાં સલામતી ખાતર બે જોડી કપડાં વધારે મૂકવાની ટેવ. ઘણી વાર એવું બન્યું છે કે યજમાને અમને બે દિવસ તો વધારે રોકી જ લીધાં હોય. અથવા અમે એમની લાગણી સમજીને વગર કીધે રોકાઈ ગયાં હોઈએ.

હવે તમે જ કહો, કપડાં પસંદ કરતાં વાર તો લાગે જ ને? પછીથી જોકે મેં મોબાઈલમાં દરેક સેલ્ફી સાથે લખવા માંડ્યું, ‘આનાં લગનમાં’ ‘તેના બર્થ ડેમાં’ ‘ફલાણી પાર્ટીમાં’ ‘ઢીંકણા ઉદ્ઘાટનમાં‘. બસ હવે તો બેગ ગોઠવવા પહેલાં કબાટ ખોલીને મોબાઈલમાં મારું સેલ્ફી–આલ્બમ જોવા માંડું ને તે પછી સાડી કે ડ્રેસ મૂકતી થાઉં. પછી યાદ આવે ઘરેણાં ને મેચિંગ ચાંદલા, ચપ્પલ ને સેંડલ! ભઈ, જવું તો વ્યવસ્થિત જ જવું ને? એમ રોંચા જેવાં જવાય? કોઈ શું કહે? એટલે વળી સેલ્ફીના સહારે જાઉં ને થોડી વાર લાગે તો ભલે પણ બધું પરફેક્ટ મેચ કરીને જ બેગ ગોઠવું.

એટલામાં જો પતિ મહાશય આવી જાય ને કંઈ બોલે તે પહેલાં જ હું પૂછી લઉં, ‘નાસ્તો લાવ્યા છો ને? કે દર વખતની જેમ ભૂલી ગયા છો?’ આપણું કામ એકદમ પાકું.

તો એય કંઈ બાકી રાખે?

‘ખાવાનું ક્યાંથી મંગાવ્યું છે? કંઈ ભાવે ને ખવાય તેવું છે ને કે ઘરનાં જેવું જ?’

હજી તો હું કંઈ બોલું તે પહેલાં જ બીજો સવાલ આવે,

‘તારી બેગ ગોઠવાઈ ગઈ છે કે હજી દર વખતની જેમ જ...?’

‘તમારી બેગ ગોઠવાઈ ગઈ છે?’

‘લે કર વાત. મેં તો સવારમાં જ બેગ તૈયાર કરીને મૂકી દીધી હતી. તારી જેમ નહીં.’

‘લો, એમાં શી નવાઈ? તમારે મારી જેમ થોડું છે? ઘરનાં કામ પતે તો બેગ ગોઠવું ને? ચાલો, હવે મને ડિસ્ટર્બ નહીં કરતાં. બેગ ગોઠવવા દેજો. ખાવાનું ટેબલ પર ઢાંક્યું છે. જે હોય એ જમી લેજો. પ્લીઝ હવે મને પૂછતા નહીં કે બેગ ગોઠવાઈ ગઈ કે નહીં, સમજ્યા ને?’

એકાંત–તારું, મારું, સહિયારું

‘જરા બિ મિનિટ આમ આવજો ને, એક વાત કહેવાની છે.’

‘હા એક મિનિટ, જરા જોઈ લઉં.’ ચારે બાજુ જોઈને, કોઈ નથીની ખાતરી કરીને બે મિનિટ માટે બે જણ એક વાત કહેવા ભેગાં થયાં, એટલી બે મિનિટમાં તો એમને ફરી ફરીને જોતાં જનારા એમની ફરતે દસ આંટા મારી ગયા! બે ચાર નફ્ફટ તો, બે ઘડી ત્યાં જ ઊભા પણ રહ્યા!

આ તે જમાનાની વાત છે, જ્યારે ઘરનાં જ સભ્યોને નાનું નાનું એકાંત, આમ અલપઝલપ જ મળતું. કોઈને ખાનગી વાત કરવી હોય કે કોઈ વસ્તુની ખાનગીમાં લેવડદેવડ કરવી હોય, બે ઘડી પ્રિય પાત્રનો હાથ પકડવો હોય કે કોઈને ખાનગીમાં ધમકાવી નાંખવું હોય તોય ચોરની જેમ, એવી કિમતી બે ઘડી માટે બધે ફાંફાં મારવા પડતા. એવા કિમતી એકાંતનું ત્યારે બહુ મહત્વ હતું. નાનકડી વાતચીત માટે ત્યારે આંખો, સ્પર્શ ને ઈશારા હતા.

એક જમાનો હતો, જ્યારે લોકોએ લાંબા સમય માટે એકાંત શોધવા દર દર ભટકવું પડતું. પહેલેથી વિચારીને, ઘરનાંને કહીને, બધી વ્યવસ્થા ગોઠવીને અથવા ઘણી વાર તો વગર વિચાર્યે પણ ઘરની બહાર નીકળી જવું પડતુ. તો પછી એવું એકાંત એમને ક્યાં મળતું? નદી–નાળાંને કિનારે બહુ હોંશે હોંશે તંબુ તાણી દેવાતાં. સરોવરપાળે લાંબા ટાંટિયા કરીને લાંબો સમય બેસી રહેવાતું. દરિયાકિનારે રેતીમાં કલાકો સુધી સૂઈ રહેવાય એટલી જગ્યા મળી રહેતી અથવા તો દરિયાની લહેરો પર ઝૂમતાં રહેવાનીય સગવડ થઈ જતી. ઝાડને છાંયે કે ઝાડની ડાળે, ટેકરીની તળેટીએ કે ડુંગરની ટોચે, ગાઢ, ડરામણા જંગલમાં ભયાનક પશુઓની બિહામણી ચીસો વચ્ચે કે હિમાલયના બર્ફીલા પહાડોમાં કે પછી હરદ્વારના એકાદ ઘાટ પર જોઈએ તેટલું એકાંત મળી રહેતું. આ રીતે એકાંત શોધવા ભટકવાનું મુખ્ય કારણ સંયુક્ત કુટુંબો હતાં. એક જ ઘરમાં જ્યારે પચીસ–ત્રીસ માણસો(સ્ત્રીઓ ને બાળકોને પણ માણસમાં જ ગણી લેવાનાં), સવારથી સાંજ કામથી કે કામ વગર પણ સામસામે અથડાયા કરતા હોય, ત્યારે કોઈને કોઈ કારણસર દરેકને જોઈતું એકાંત મળી પણ શકે, એવો વિચાર કરવો પણ ત્યારે તો પાપ જ ગણાતું હશે.(એ હિસાબે પાપનું પલ્લું તો ભારે જ રહેતું હશે!)

એકાંતના એ બધા અનુભવોને આધારે તો કેટલીય ફિલ્મો બની, લોકપ્રિય ગીતો બન્યાં, કવિતાઓ તો રચાઈ જ પણ એકાંત વિશે એકાંતમાં લેખોય લખાયા. આ બધાનાં તારણ રૂપે આપણને જાતજાતનાં એકાંત વિશે જાણવાનું મળ્યું. જેમ તારું આકાશ કે મારું આકાશ એટલે, આકાશના કોઈ ટુકડા પર કોઈની માલિકીનો દાવો નહીં, પણ જેટલું આપણી બે આંખ જોઈ શકે કે આપણી બે આંખમાં સમાઈ શકે તે આપણું આકાશ. કહેવામાં શું જાય? ધરતી પર એવો કોઈ દાવો કરી જુઓ. સામસામી તલવારો તણાઈ જાય. એના કરતાં આપણાં આકાશવાળું સારું ને સેઈફ. તેવું જ એકાંતનું. તારું એકાંત, મારું એકાંત અને આપણું સહિયારું એકાંત. તમે તમારે એકલાં રહો, હું એકલી/એકલો રહું અને આપણે બે સાથે એકલાં રહીએ તે આવા બધા એકાંતનો અર્થ હોવો જોઈએ. હું તમને ન નડું, તમે મને ન નડો અને કોઈ આપણને ન નડે, એ જ આવા બધા એકાંતના અર્થો હશે ને?

એકાંત શબ્દ બહુ અટપટો છે. એકાંતમાં બેસીને માણસ પોતાનો ઉધ્ધાર કરી શકે અથવા પોતાનું અને બીજાનું નખ્ખોદેય વાળી શકે. એ તો એકાંતમાં માણસ કેવા વિચારો કરે એના પર આધાર. ઘણાં લોકો તો, બીજા પાસે પોતાનું એકાંત ભીખમાં માગતાં હોય તેમ કહે, ‘મને મારું એકાંત આપી દો.’ લે ને ભાઈ, તું તારું એકાંત લઈ લે પણ શાંતિથી બેસ ને બીજાને પણ બેસવા દે. ઠર ને ઠરવા દે. જ્યારે ને ત્યારે ‘મારું એકાંત ક્યાં જતું રહ્યું?’ કે ‘મારું એકાંત તમે છીનવી લીધું’ કે પછી, ‘મારા એકાંત પર ફક્ત મારો જ હક છે’, એવું બધું બોલીને ત્રાસ આપો એના કરતાં ચુપચાપ એકાંત શોધીને બેસી જાઓ. કકળાટ નહીં જોઈએ. અહીં કોઈ નવરું નથી તમારા એકાંતમાં ડખો કરવા કે તમારા એકાંતનો ભોગ લેવા. એકાંત એકાંત કરીને જ પોતાના ને બીજાના એકાંતનો ભોગ લઈ લો છો કાયમ. (આવું સાંભળીને એકાંત શોધનારાની કે માગનારાની માનસિક હાલત એકાંતમાં કેવી થતી હશે?)

આમ જોવા જઈએ તો, એકાંતના ફાયદા પણ ઘણા છે. જેને એકાંત જોઈતું હોય, તે એના એકાંતવાસમાં જતું રહે એટલે ઘરમાં બધાંને હાશ થઈ જાય અને ખુશીનું વાતાવરણ રચાઈ જાય. ‘ચાલો હવે આટલા કલાક છુટ્ટી. મનમાં આવે તેમ નાચો, કૂદો ને મજા કરો.’ એકાંત માણનારાનું મહત્વ પણ સમાજમાં અચાનક જ વધી જાય! ‘અમારા એ તો ધ્યાનમાં બેઠા છે.’ ‘અમારા એ હવે સાંજ સુધી રૂમની બહાર નહીં નીકળે. આ એમનો વરસોનો નિયમ છે. આઠ દિવસ સુધી ધ્યાનમાં બેસશે ને રોજિંદા નિત્યક્રમ સિવાય તો ઘરમાં દેખાશે પણ નહીં.’(પરમ શાંતિ) આવું એકાંત પતિને પત્નીના પિયરગમન વખતે મળે છે એવી લોકવાયકા છે. ખેર, એ તો જેને જેવું એકાંત ગમે.

એકાંતના જો મોટામાં મોટા ફાયદા થયા હોય તો, દુનિયાને મળેલી અઢળક કલાકારોની ભેટ. એટલું તો દરેક કલાકાર કબૂલ કરશે કે, એકાંત વગર જે તે કલા એમને સાધ્ય ન જ થાત. મારી જ વાત કરું? જવા દો, મારું એકાંત છીનવાઈ જશે બડાઈ મારવામાં. જો કોઈ ગાયક ઘરમાં બધાંની વચ્ચે બેસીને ગાવા માંડે, તો ઘરનાં એને સહન કરે? નહીં જ વળી. સંગીત ન સમજે તેને તો એ ત્રાસ જ લાગે ને? પોતાના ધ્યેયની પ્રાપ્તિ માટે, પોતાના ચિત્તની એકાગ્રતા માટે, અને લોકોની શાંતિ માટે પણ એકાંતવાસ બહુ જરૂરી છે. એકાંતમાં જે ધ્યાન, ચિંતન કે મનન થઈ શકે તે લોકોની વચ્ચે કે ભીડમાં થઈ શકતું નથી. હા કેટલાક વીરલા હોય છે, જે ભીડમાંય પોતાનું એકાંત શોધી લે છે. એમને તે સમયે એમની આસપાસની દુનિયા, અર્થ વગરની કે ખાલી ખાલી લાગે છે. એ માટે એમણે આકરી તપસ્યા કરી હોય છે. જ્યારે કોઈ બોલતું હોય તોય કંઈ ન સંભળાય કે ખુલ્લી આંખે પણ કંઈ ન દેખાય, ત્યારે સમજી લેવું કે એ વીરલાઓને એમના ધ્યેયની પ્રાપ્તિ થઈ ગઈ છે. આમાં સાધુ, સંતો, લેખકો ને કવિઓની સંખ્યા વધારે હોય છે. એ લોકો બસમાં, ટ્રેનમાં કે સભામાં બેઠા બેઠા પણ લખી કે વાંચી શકે છે. સંગીતના, નૃત્યના કે રમતગમતના કલાકારોને આમાંથી બાકાત ગણવા.

આજે પરિસ્થિતિ તદ્દન ઊંધી થઈ ગઈ છે. દુનિયા જ સદંતર બદલાઈ ગઈ છે. જેને જુઓ તે પોતાના ધ્યાનમાં, પોતાના એકાંતમાં! કોઈ ખાસ સ્થળ પસંદ કર્યા વગર અને થોડા જ રૂપિયા ખર્ચતાં, દરેકને પોતાને જોઈતું એકાંત મળી ગયું છે એ તો ઠીક, પણ બધાએ પરોપકારાર્થે બીજાઓને પણ એટલી છૂટ આપી દીધી છે, કે તમે તમારું એકાંત માણો, અમે અમારા એકાંતમાં ખુશ. આ એકાંતથી સૌને એટલી ખુશી મળતી થઈ ગઈ છે, કે હવે કોઈને કોઈની પરવા નથી. જેમ અસલ પોતાના ધ્યાનમાં બેસી જનારને બહારની દુનિયા સ્પર્શી શકતી નહીં, કે દુનિયા ઊંધીચત્તી થઈ જાય તેનોય અણસાર આવતો નહીં તેમ જ, આજે પણ દરેક પોતાના ધ્યાનમાં મગન છે, દુનિયા જાય ભાડમાં.

કોઈ ઘરમાં પોતાના ખૂણામાં તો કોઈ ઘરમાં જ બધાંની વચ્ચે એકલું રહી શકે. અરે, હવે તો ઘરમાં જ ટોળે વળીને પણ સૌ પોતપોતાનું એકાંત માણી શકે છે! કોઈ ટ્રેનમાં, કોઈ બસમાં, કોઈ રસ્તે ચાલતાં, કોઈ હવામાં ઊડતાં પણ ને કોઈ નદીમાં તરતાં પણ એકાંત માણી શકે છે. માંદા હોય કે માંદાની સેવા કરતાં હોય, કામ કરતાં હોય કે નવરાં હોય, ભણતાં હોય કે ભણાવતાં હોય, અરે ખાતાં ખવડાવતાં, સમજી લો ને કે દરેક ક્રિયા કરતી વખતે અચાનક જ, એ ક્રિયાથી નાતો તોડીને  પોતાનું સ્થળ છોડ્યા વગર, કોઈ પોતાનાં એકાંતમાં, સાવ અચાનક જ એમ પોતાના ધ્યાનમાં જતું રહે તો? કેવું લાગે? આશ્ચર્ય થાય? આનંદ થાય કે આઘાત લાગે? આટલી બધી ઝડપ! એક ક્રિયાના ધ્યાનમાંથી તરત જ બીજી દુનિયાના ધ્યાનમાં કૂદી પડવાની કે છલાંગ લગાવવાની ક્રિયા જ શું ખરું ધ્યાન છે? ધ્યેયપ્રાપ્તિ છે? એકાંત છે? કોણ જાણે. શું આવી દુનિયા ક્યારેય કોઈએ વિચારેલી? હવે તો, કોઈને દુનિયાની પણ પરવા નથી. પોતાની ખુશી શામાં છે તે દરેકે પોતાના એકાંતના એક માત્ર સાથી પાસે જાણી લીધું છે ને જોઈ લીધું છે. મોબાઈલે દરેકને પોતાને જોઈતું, મનગમતું એકાંત હાથવગું કરી આપ્યું છે. બસ, ફક્ત દર મહિને થોડા જ રૂપિયા ખર્ચીને, ખુશીને ફરી ફરી રિચાર્જ કરાવતાં રહો. આ એકાંત દરેકનું પોતીકું છે, પોતાની પસંદનું છે અને ભલભલા ચમરબંદ પણ એને છીનવી નહીં શકે એટલે મોજ કરો. સૌને અને મને પણ પોતાનું એકાંત મુબારક. 

ગધ્ધામજૂરી

એક શહેરમાં એક ગધેડો અને એક ગધેડી, કાળી મજૂરી કર્યા પછી આરામથી રહેતાં હતાં. એમની મજૂરી કરવાની રીત પરથી માણસજાતમાં તો, ‘ગધ્ધામજૂરી’ શબ્દ અમલમાં આવ્યો હતો. શાબાશી વગરના એમના કામને, વેઠ કે વૈતરું પણ કહેવાતું. કામ કરવામાં કોઈ દિવસ તાપ, ટાઢ કે તડકો ન જોનારાં ગધેડો અને ગધેડી, સવારથી સાંજ સુધી નીચી મુંડીએ કામ કર્યે જતાં. જે મળે તેમાં સંતોષથી રહેતાં, કોઈ દિવસ કોઈ વાતની ફરિયાદ ન કરતાં.

એમને એક નાનકડું બચ્ચું હતું, એ ગધેડાનું બચ્ચું કહેવાતું. શહેરમાં રહેતાં એટલે ગધેડા પરિવારને થયું, કે હવે આપણા બચ્ચાને કંઈ ભણવા–ગણવાનું શીખવીએ, નહીં તો આપણી જેમ એ પણ ગધ્ધાવૈતરું જ કર્યા કરશે અને ડફણાં ખાયા કરશે. બંને તો ઉપડ્યાં નજીકના એક બાળમંદિરમાં. જેમ તેમ કાલાવાલા અને કાકલૂદી કરીને એમનાં લાડકા બચ્ચાને એમણે બાળમંદિરમાં દાખલ કરાવી દીધું. બાળમંદિરમાં જ્યારથી ગધેડાનું બચ્ચું ભણવા કે રમવા આવવા માંડ્યું, ત્યારથી બધાં બાળકોને ગમ્મત પડવા માંડી અને બધાએ રડવાનું બંધ કરી દીધું. પેલા બચ્ચાને પણ બહુ મજા પડી. રોજ રમવાનું ને ગીતો ગાવાના. એનું ગીત તો પાછું બધા કરતાં જુદું, એટલે તો બાળકોમાં ધમાલ મચી જતી. બાળમંદિરમાં તો નાચમનાચી ને કૂદમકૂદી થતી રહેતી. ટીચર પણ એકદમ ખુશ.

લગભગ એકાદ મહિનો ગયો હશે, કે એક વાર રસ્તામાં, એમને એમની જ નાતજાતવાળા બીજા ફેમિલીને મળવાનું થયું. ‘કેમ છો? ક્યાં ચાલ્યાં? શું ચાલે?’ જેવા પ્રશ્નો પછી, બચ્ચાના બાળમંદિરની વાતો ચાલી. બંનેએ તો બહુ ખુશી ખુશી બાળમંદિરની વાતો કરવા માંડી. બચ્ચાને કેટલું બોલતાં ને ગાતાં આવડ્યું અને એને ત્યાં કેટલું ગમે છે, બધાં પણ એનાથી બહુ ખુશ છે એવું પોરસાઈને કહેવા માંડ્યા. બધી વાત સાંભળ્યા પછી, પેલા મિત્રદંપતીએ કહ્યું, ‘ભલે તમે હમણાં બહુ ખુશ થાઓ પણ આજે તો ગુજરાતીના બાળમંદિરની કોઈ કિંમત જ નથી. એના કરતાં એને કિન્ડરગાર્ટનમાં મૂકી દો. ત્યાં પહેલેથી જ બધું ઈંગ્લિશમાં જ બોલે, એટલે આપણા બચ્ચાં બીજા કરતાં જરાય પાછળ ના રહે. અમારાં તો બંને બચ્ચાં ત્યાં જ ભણે છે.’

પેલા લોકોના ગયા બાદ મૂઢ બની ગયેલું ગધા ફેમિલી વિચારમાં પડી ગયું. માળી, વાત તો સાચી. હવે જો બચ્ચાને ભણાવવા જ નીકળ્યાં છીએ, તો સમાજમાં જરા વાહવાહ થાય ને ઊંચું માથું કરીને ફરી શકાય અને મૂળ તો આપણી જેમ આખી જિંદગી ગધ્ધાવૈતરું ના કરે, એટલા ખાતર પણ એને ગુજરાતીમાંથી ઉઠાડીને ઈંગ્લિશમાં ભણવા મૂકી દેવું પડશે.

બીજા દિવસે બહુ માથાકૂટ કરીને, બહુ વચનો આપીને અને આખું વરસ મફતમાં ગધ્ધામજૂરી કરવાની ખાતરી આપીને બચ્ચાને કિન્ડરગાર્ટનમાં દાખલ કરાવી દીધું. બચ્ચાને શું? એણે તો બધે રમવાનું ને શીખવાનું જ હતું. બધાં જેમ કહે કે કરે તેમ કરવાનું. લગભગ એકાદ મહિનો થયો હશે અને ગધાફેમિલીને થયું, કે આપણું બચ્ચું હવે પહેલાં કરતાં અને આપણા કરતાં પણ ઘણું હોશિયાર થઈ ગયું છે. લોકો આગળ નાચી ને ગાઈ પણ શકશે. ખુશીથી એમના કાન ઊંચા થઈ ગયા અને એમણે રાગ વૈશાખી છેડી દીધો. (વૈશાખનંદનનો ખાસ રાગ.) બધાં ખુશ રહેવા માંડ્યાં.

એક દિવસ, એ ગધેડાને રસ્તામાં એક જૂનો મિત્ર મળી ગયો. અરસપરસ પોતપોતાની વાતો કરતાં ખબર પડી, કે એ મિત્રનાં બચ્ચાં તો બાળમંદિરમાં જ ભણે છે ને રમે છે! મિત્રે બહુ સારી રીતે વિગતે સમજાવ્યું, ‘બચ્ચાને ભણાવવાનું તો આપણે છે. એને ગમે તે સ્કૂલમાં મૂકો કે ગમે તે ભાષામાં ભણાવો, એ મહેનત કરશે કે એને સમજણ પડશે તો એ ભણશે. ઈંગ્લિશ ભણવાથી જ એ વધારે હોશિયાર થશે એ ડર મનમાંથી કાઢી નાંખ. દરેક ભાષાની પોતાની ખાસિયત છે. આપણે જે ભાષામાં વાત કરીએ, ખુશ થઈએ, રમીએ કે રડીએ, તે જ ભાષા જો બાળક સહેલાઈથી સમજી શકે અને પોતે પણ આસાનીથી વ્યક્ત થઈ શકે તો બધાથી ઉત્તમ. ઘેર જઈને નિરાંતે વિચારી જોજો.’

ગધેડાએ તો ઘેર જઈને ગધેડીને વાત કરી.

ગધેડી તો રડવા જેવી થઈ ગઈ. ‘હવે? પાછા ગુજરાતી બાળમંદિરમાં? વળી પાછું, કોઈ બીજું મળશે, તો પાછા ઈંગ્લિશમાં મૂકવાનું? પાછા ગુજરાતી ને પાછા ઈંગ્લિશ ને ગુજરાતી, એવી જ રમત રમવાની છે? જવા દો, માંડી વાળો. એના કરતાં બચ્ચાને ભણાવવું જ નથી.’

‘ખરી વાત છે. આપણી સાથે મદદમાં રહેશે, તો આપણી સાથે તો રહેશે. એમ પણ ભણીનેય એણે તો ગધ્ધામજૂરી જ કરવાની છે ને?’

ગધેડાએ યોગ્ય નિર્ણય લઈ લીધો.

ચાઈનીઝ ખમણ ઢોકળાં

ભારતની બૉર્ડર પર ભલે છમકલાં ચાલ્યા કરતાં પણ બૉર્ડરની પેલે પારથી આપણે ત્યાં જે મોંઘેરા મહેમાન આવ્યા છે, તેમની સારી પેઠે ખાતર–બરદાસ્ત કરવી એ આપણી મહામૂલી ફરજ છે. ભારતીય પરંપરા મુજબ મહેમાનને સારામાં સારા ભોજનથી તૃપ્ત કરીને, કોઈક યાદગાર ભેટ આપીને વિદાય કરાય તો મહેમાનને ફરી ફરી આવવાનું મન થાય. મારો પણ હરખ માતો નથી એટલે કેટલીક એવી વાનગીઓ રજુ કરું છું, જે ભવિષ્યમાં મહેમાનને ખવડાવીને ખુશ કરવામાં કામ આવે તેવી છે. (આજે તો હવે બહુ મોડું પણ થઈ ગયું છે. જોકે, ગુજરાતી વાનગીઓનો ચસકો લાગતાં મહેમાન ફરી પધારશે જ એની મને સો ટકા ખાતરી છે.)

સૌ પ્રથમ તો આપણે ખાસ એવી સામગ્રીઓ એકઠી કરશું જેના નામમાં, ‘ઈંગ’, ‘આંગ’, ‘ઓંગ’ જેવા શબ્દો આવતા હોય. ધારો કે, એ સામગ્રીઓ ના મળે તો ભારતીય શબ્દોનું ચીનીકરણ કરીને ચલાવી લઈશું. જોકે, આપણે ત્યાં રોજના વપરાશમાં આપણે હિંગ અને શીંગ વાપરીએ જ છીએ. ભાંગ યાદ આવી પણ એ ના અપાય–ગુજરાતમાં ના ચાલે ! વળી ભાંગ પીને કોઈ ભાંગરો વટાયો તો ? માંડી વાળ્યું. એટલે હવે આપણાં લારી કલ્ચરને લીધે દેશના ખૂણે ખૂણે પહોંચેલી ચાઈનીઝ કમ ભારતીય કે ભારતીય કમ ચાઈનીઝ જે કહો તે, એવી ચટપટી વાનગીઓમાંથી પ્રેરણા લઈને મેં થોડી વાનગીઓ તૈયાર કરી છે, નોંધી લેશો. એ જોવાનું છે કે, બન્ને દેશોની વાનગીઓમાં વપરાતી સામગ્રીઓમાં કેટલીક સામ્યતા છે ! મીઠું, મરચું, તેલ, કાંદા, લસણ, ગાજર, કેપ્સીકમ–જે ઘોલર મરચાં કે ભુંગળ મરચાં તરીકે ઓળખાય છે–કોબી ને ભાત ! આપણે રોટલી–રોટલા કે ભાખરી ખાઈએ ને એ લોકો મેંદાના લોટની સેવ પાડવામાં ને પછી એને સૂકવીને, બાફીને કે તળીને ખાવાની મહેનત કરીને મરવામાં માને છે ! જોકે, સેવ એ લોકો તૈયાર લાવે છે પણ બાફવાની તો ખરી જ.

આપણા મહેમાન તો ચીન દેશના વડા હોવાથી ખરેખર તો એમને, એમનાં ભાવતાં ભોજન જમાડવા જોઈતાં હતાં. કેમ, આપણાં ઘરે કોઈ મહેમાન આવે તો આપણે એમને ધ્યાનમાં રાખીને જ બધી વાનગીઓ નક્કી કરતાં હોઈએ છીએ ને ? એમને એવી વાનગીઓ ખવડાવવાની હતી કે, અહીંની ચાઈનીઝ લારીવાળાઓને એ લોકો ત્યાં બોલાવી લે. જ્યારે આપણે તો સંપૂર્ણ ભારતીય અને તે પણ ગુજરાતી અને તેમાં પણ પાછું શુધ્ધ શાકાહારી ભોજન જમાડ્યું ! બિચારા મહેમાનો તો પહેલાં વાનગીનું નામ જાણવામાં, પછી સુગંધ લઈને વિચારમાં પડવામાં અને પછી ગભરાઈને ચાખવામાં જ મૂંઝાયા હશે. જેમતેમ બધી વાતોનો મેળ પડી રહ્યો હશે ત્યારે કઈ વાનગી ઓછી ભાવી ને કઈ વાનગી વધારે ભાવી તે યાદ રાખવામાં નક્કી ગૂંચવાયા જ હશે.

ભલે ભોજનના લિસ્ટમાં ખમણ ઢોકળાં રાખ્યાં, કોઈ વાંધો નહીં. હવે એની સાથે ઝીણી સેવને બદલે બારીક, તળેલી નૂડલ્સ જો પીરસી હોત તો ? હોંશે હોંશે જિનભાઈ (શી છે પણ આપણે તો ભાઈ જ કહીશું, કારણકે ‘હિન્દી ચીની ભાઈ ભાઈ’.) એને ચીની વાનગી સમજીને આરોગી જાત કે નહીં ? બીજી વાર ‘ખમંગ ઢોંગકળા’ના નામે ખમણ મૂકી દેવાના. એમ તો, વાનગીઓનું લિસ્ટ તો સો...ની પાસે પહોંચતું હતું પણ આપણે એમાંથી બહુ થોડીનો જ ઉલ્લેખ કરશું કારણકે આ લેખ છે, વાનગીનું પુસ્તક નહીં. સાંભળ્યું છે કે ભોજનમાં પાતરાં હતાં. બહુ સરસ ને સ્વાદિષ્ટ વાનગી છે પણ જો એને મેંદામાં બોળીને, તળીને પીરસ્યાં હોત તો ? એમના ચાઈનીઝ સ્પ્રિંગ રોલની લાઈનમાં આપણાં પાતરાં ગોઠવાઈ જાત કે નહીં ? નામ તો ‘પાતરાં સ્પ્રિંગ રોલ’ જ રખાય ને ? ખેર, થેપલાં ખવડાવ્યાં ! થેપલાં તો ચા સાથે જામે કે પછી નાસ્તામાં અથાણાં સાથે ખવાય. જમવામાં થેપલાં મૂકીને ગરબડ કરી નાંખી ને ? એના કરતાં ડબ્બામાં થોડાં થેપલાં બાંધી આપ્યાં હોત તો ? થેપલાંની મોટી ઈન્ડસ્ટ્રીનો કરાર થઈ જાત કે નહીં ?

શાકમાં તો વેંગણનું ભરથું કે ભડથું ! આટલા બધા મસાલા એ લોકો ખાતાં નથી એ આપણે પહેલેથી જાણી લેવાનું હતું. જો વેંગણનું ભડથું કરવાને બદલે વેંગણને માછલીના આકારમાં કાપીને, મસાલાવાળું કરીને  પીરસ્યું હોત તો, સો ટકા આપણે ત્યાં વેંગણના ભડથાનો પ્લાન્ટ નંખાઈ જ જાત ! ભલે માંસાહારી વાનગીઓ ન પીરસાઈ, કોઈ વાંધો નહીં. બધા ગુજરાતીઓ પણ બધી વાનગીઓ જાણીને ખુશ થયાં હશે કે, આપણી વાનગીઓને આખી દુનિયામાં મશહૂર કરવામાં આવી. મારે ફક્ત એટલું જ કહેવાનું છે કે, આ જ બધી વાનગીઓને થો...ડો ચાઈનીઝ ટચ આપીને બનાવી હોત તો ? શાકાહારી વાનગીઓને પણ માંસાહારી વાનગીઓ જેવો દેખાવ કે સ્વાદ આપીને બનાવાઈ હોત તો, પાતરાંના પાતરાં ને રોલના રોલ ! ભડથુંનું ભડથું ને ‘ઈન્ડિયન બ્રિંજલ કરી’ની કરી !

હવે તમને ખ્યાલ આવી ગયો હશે કે, ભલે કઢી પરસાય કે રોટલા–ભાખરી મુકાય ને સાથે ભલે સેવ ટામેટાનું શાક હોય પણ જરાક ચાઈનીઝ ટચ જરુરી છે. તો જ એ લોકો વાનગીને ટચ કરે નહીં તો જોઈને મોં ફેરવી લે ! જો મહેમાન કદાચ ખરાબ ન લાગે એવું બતાવવા માંગતાં હોય તો જરા હસીને ના કહી દે. હવે આપણા દેશને આવો બધો બગાડ શોભા ન આપે એટલે ભવિષ્યમાં પણ આ બધા મહેમાનો માટે ભોજન સમારંભો યોજાય ત્યારે આ બધી બાબતોનું ધ્યાન રખાશે એવી આશા રાખીએ તો ખોટું નહીં. (આ બધું લખાઈ ગયા પછી વિચાર આવ્યો કે, ડિનરમાં ચુસ્ત શાકાહારી ભોજન રાખવાનો આગ્રહ કેમ રખાયો ? આપણા દેશના સર્વોચ્ચ વડાને, પ્રધાનમંત્રીને જ્યારે એ લોકો ફક્ત ચા પીવા માટે ઘુંટણિયે પાડી શકે તો પછી.....)

હવે ભૂલી જવાય છે

ઘરમાં દાખલ થતાં જ, એ બહેને પારાવાર અફસોસ કરતાં અને છલાંગ લગાવવાની રાહ જોઈ રહેલાં એમની આંખમાંના આંસુઓને, જેમતેમ પાછાં આંખમાં જ ધકેલતાં મને કહ્યું, ‘આ પહેલી વાર જ એવું થયું, કે હું કંઈ ભૂલી ગઈ હોઉં.’ પછી મારી સામે સહાનુભૂતિની રાહમાં નજર ટેકવી. મને તો એમના ઉપર એટલો બધો અહોભાવ ઉભરાઈ આવ્યો, કે મેં એમને બહુ પ્રેમથી બેસાડીને ચાર વાર તો ઉપરાઉપરી કહ્યું(કદાચ મારું કહેલું ન ભૂલી જાય),

‘કંઈ વાંધો નહીં. એમાં શું થઈ ગયું? કોઈ વાર ભૂલી પણ જવાય.’

‘ના, પણ મારાથી એમ કોઈ વાર નહીં ને આજે જ કેમ ભૂલી જવાયું તે જ મને નથી સમજાતું.’ એમનો અફસોસ એમનો પીછો નહોતો છોડતો.

‘અરે, પણ તમને એ વસ્તુ પાછી મળી ગઈ ને? તમારા ઘરમાં જ ભૂલી ગયેલાં ને? એટલું વિચારો, કે કશે બહાર કોઈ દુકાનમાં કે બસમાં કે ટ્રેનમાં તમે તમારું પર્સ અને ચશ્માં ભૂલી ગયાં હોત તો? મળી ગયાં ને? પછી ભૂલવાનો શો આટલો અફસોસ? તમે મને નથી ઓળખતાં? હું તો કેટલીય વાર...’

‘હા, એ બધું તો બરાબર પણ મને ચેન જ નથી પડતું, કે હું એવા તે કેવાક ધ્યાનમાં, કે પર્સ ને મોબાઈલ જ ભૂલી ગઈ?’ એ સમયે એ બહેન એમના પોતાના જ ધ્યાનમાં હતાં, એટલે મારી વાત એમના કાને પડતી જ નહોતી.

એ બહેનને કદાચ પર્સ કે મોબાઈલ ખોવાવાનો એટલો આઘાત ન લાગત, જેટલો આઘાત એમને પોતાની આ પહેલી ભૂલનો લાગ્યો હતો. ઘણી વાર આવા દુ:ખમાં કોઈ આશ્વાસન કામ નથી આવતું, એટલે મેં એમને, એમની એકની એક વાત થોડા થોડા અંતરાલે બોલવા દીધી. એ મને મળવા આવેલાં કે પોતાની પહેલી ભૂલનો ખરખરો કરવા તે જ મને તો ન સમજાયું. પછી મેં મન વાળ્યું, કે એમની આવી ખાનગી વાત કહેવા માટે હું જ એમને યોગ્ય લાગી હોઈશ ને? મને પણ સારું લાગ્યું.

આ ભૂલી જવાની વાત પણ બહુ અજબ છે. મને લાગે છે, કે આ દુનિયામાં એવું કોઈ નહીં હોય જેને બધી જ વાતો યાદ રહેતી હોય! ઘણાંને એવો ફાંકો હોય, કે મને તો બધું જ યાદ રહે, કોઈ દિવસ કંઈ ભૂલું જ નહીં ને. વાહ! એમની પણ ક્યારેક ને ક્યારેક તો એવી ઘડી આવતી જ હશે, જ્યારે એમનાથી બોલી પડાય, ‘હત્તેરીની, ભૂલી ગયા.’ પોતે કહેલું કે બીજાએ કહેલું, પોતે સાંભળેલું કે બીજાએ સંભળાવેલું, પોતે વાંચેલું, લખેલું, જોયેલું ને જાણેલું કે અનુભવેલું શું બધું જ કોઈને યાદ રહે ખરું? મારા તો માનવામાં જ ન આવે. કોઈ મને પૂછે, કે ‘કાલે રાતે તમે શું જમેલાં? શાનું શાક હતું તે યાદ છે?’ તો મારો જવાબ મોટે ભાગે (મારું)માથું ખંજવાળીને ‘ના’માં જ મળે.

‘કેમ? એટલુંય યાદ નથી? ખરાં તમે તો. કાલે શું જમ્યાં તેય યાદ નથી, તો તમને તમારા લેખોમાં શું લખ્યું હોય તે કેવી રીતે યાદ રહે છે?’

‘અહીં કોણ કમબખ્ત એ બધું યાદ રાખવા માટે જમે છે કે લખે છે?’ (આવું બોલવાનું કેવી રીતે યાદ રહે છે એ નહીં પૂછવાનું.)

ખેર, મને તો કંઈક કે ઘણું અને ઘણી વાર તો બધું જ ભૂલી જવામાં જે આનંદ મળે છે, એવો બીજા કશામાં મળતો નથી. ભૂલી ગયાં કે પરમ શાંતિ. કોઈ ખટપટ નહીં ને કોઈ ઝંઝટ નહીં. કોઈ વસ્તુ ક્યાં મૂકી છે તે યાદ રાખવા માટે જેટલો શ્રમ કરવો પડે છે, એના સોમા ભાગ જેટલોય એને મૂકીને ભૂલી જવામાં કરવો નથી પડતો. મૂકી દીધી તો મૂકી દીધી. જરૂર પડશે ત્યારની વાત ત્યારે. તેનું હમણાં શું છે? પણ ના, આ બધું યાદ રાખવાવાળાનો ત્રાસ બહુ ભારે!

એમની પાસે અહંકારની ચાબૂક હોય. ફટકારીને પૂછે, ‘પેલું ક્યા મૂકેલું?’

‘યાદ નથી.’

‘શું યાદ નથી?’

‘પેલું ક્યાં મૂકેલું તે.’

‘અરે! ખરાં નફ્ફટ છો! એટલુંય યાદ નથી રહેતું?’

‘એટલું જ નહીં, મને તો ઘણું યાદ નથી રહેતું. આ મારો સ્વભાવ ગણો તો તેમ ને આદત ગણો તો તેમ.’

‘આ સ્વભાવ કે આદત કંઈ નથી, આ કામચોરી છે અને બેદરકારી છે. તદ્દન કેરલેસ. તમે મગજને બિલકુલ ત્રાસ આપતાં નથી એટલે જ તમને કંઈ યાદ નથી રહેતું, બાકી કેમ અમને બધું યાદ રહે છે?’

‘તમને કેમ યાદ રહે છે તે મને નથી ખબર, પણ હું કોઈને ત્રાસ આપવા નથી માગતી, મારા મગજને પણ નહીં. હું શાંતિપ્રય છું અને યાદ રાખવાનું કામ મારી શાંતિમાં બાધક છે, એટલે હું મોટે ભાગે બધું ભૂલી જાઉં છું.’

‘એટલે શું શોધવાનું છે તે જ તમે ભૂલી જશો?’

‘હા, અને તમે હમણાં જે બધું લેક્ચર આપ્યું તે પણ. સૉરી.’

એક ફોટો વાઈરલ થયો!

જે સફરજનના ઝાડ નીચે ન્યુટન આરામખુરશીમાં, માથા નીચે બે હાથ ટેકવીને એય ત્યારે ઝોકું મારવા બેઠેલો, તે જ ઝાડ પર કંઈક સળવાળટ થતાં એણે ઉપર જોયું, તો છેક ઉપરની ડાળનું એક લાલ સફરજન, એને ધરતી પોકારી રહી હોવાથી ઝડપથી નીચે તરફ ગતિ કરી રહ્યું હતું. ન્યુટને માથું ઝાટકી બેઠા થઈ જતાં, સફરજનને પળવારમાં ધરતી પર પછડાતું જોયું અને એણે ફટાફટ મોબાઈલમાં સફરજનના ઝાડનો અને નીચે પડેલા સફરજનનો ફોટો પાડીને સોશિયલ મિડીયા પર અપલોડ કરી દીધો. સાથે સાથે ન્યુટન, એ ફોટા પર પોતાનું નામ લખવાનું ન ભૂલ્યો. કદાચ એ ત્યારનો જ જાણતો હતો, કે એક વાર આ ફોટો જો વાઈરલ થયો, તો પછી એને પોતાને નામે ચડાવીને ફેરવવામાં કરોડો હોંશીલા લોકો રાતે ઊંઘશે પણ નહીં. એટલે જ, આજ સુધી તો, ગુરુત્વાકર્ષણનો નિયમ ન્યુટનના નામે બોલે છે, ભવિષ્યમાં કંઈ કહેવાય નહીં.

એમ તો એક ગોપીએ પાડેલો કૃષ્ણનો ફોટો, તદ્દન નિર્દોષ ભાવે પોતાના ગ્રૂપમાં જ શેર કર્યો, પણ ગામેગામની ગોપીઓને એ ફોટો ગમી જતાં, આખરે એ ફોટો વાઈરલ થઈને જ રહ્યો. પછી તો, એ ફોટા સાથે કૃષ્ણના હજાર નામ અને રાધા ને રુકમણીનાં નામ સાથેની ગઝલો અને કવિતાઓ, જે વાઈરલ થઈ છે...જે વાઈરલ થઈ છે...વાહ! માળું, આ ફોટાવાળું વાઈરલ પણ જબરું હં! જો મને કોઈ ફોટો ગમ્યો, તો તમેય ગમાડો અને તરત જ બીજાને ખો આપીને જેમ બને એમ વહેલો પહોંચાડી દો. બહુ વિચાર કરવા રોકાતાં નહીં, નહીં તો બીજાઓ લહાવા લઈ જશે ને તમે રહી જશો. ફોટા કે સમાચાર કે સલાહો કે સુવાક્યો કે પછી મા, બાપ, દીકરી કે દીકરા–વહુને લગતી કોઈ રડાવી દેતી બે જ લાઈન કેમ ન હોય, એને વાંચતાંની સાથે જ, રડવાનું બાજુએ રાખીને પહેલાં એને વાઈરલની રેસમાં દોડાવી દો. પાંચ જ મિનિટમાં તમે જોશો, તો એ ફોટો કે જે હોય તે તમારા મોબાઈલમાં દસ જણે આંસુ સારીને કે તાળી પાડીને કે અંગુઠા બતાવીને તમને મોકલી જ આપ્યું હોય. આપણી લાગણીના આમ પડઘા પડે, આમ લાગણી વાઈરલ થાય એ જેવી તેવી વાત છે? કહેવું પડે.

જો કોઈ હીરોઈનને ઠોકર વાગી તો એને ઊભી કરવા કે એની ખબર પૂછવા પછી કોઈ જજો, પહેલાં એનો કપાળે ઘા બતાવતો ફોટો પાડીને મોકલવા માંડો ને વાઈરલ કરવામાં મદદ કરો. હવે  હીરોઈનનું શું થશે? જે થાય તેની ચિંતા નથી. લોકો કામમાં રહેવા જોઈએ, બસ કોઈ નવરું બેસવું ન જોઈએ એ આ વાઈરલ મંત્ર છે. કોઈ સેલિબ્રિટીની મશ્કરી કરવી છે? ફટાફટ એનું કાર્ટૂન બનાવી વહેતી ગંગામાં પધરાવી દો, બધા હાથ ધોવા તૈયાર જ બેઠાં છે. સેલિબ્રિટીને શું થશે કે એના પર શું વીતશે તે થોડું વિચારવાનું હોય? કોઈ માંદું છે? તો એને મારી નાંખતા સમાચાર જ વાઈરલ કરી દો. બાકીનું કામ મિડીયાવાળા સાચવી લેશે. આપણે તો સોશિયલ મિડીયાવાળા. આપણે તો, વાઈરલ વાઈરલ રમવાનું અને સસ્તું કે મફતિયા મનોરંજન મેળવવાનું.

આમેય આપણને ક્યાં કંઈ કામ હોય જ છે? ટાંપીને બેસી રહેવાનું, કે આજે કયા સમાચાર કે કયા ફોટા વાઈરલ થાય એમ છે! કોઈએ ધર્મના નામે કોઈને ગાળ આપી? ખલાસ! એમાં મીઠું–મરચું ઉમેરવાનું કે કોઈ છેડછાડ કરવાનું કામ આપણું કામ નથી, આપણે તો વાઈરલ યજ્ઞમાં આહુતિ આપવાની છે. કોઈ નેતાએ કંઈ બાફ્યું? ચાલો લાગી જાઓ ધંધે ત્યાં સુધી, જ્યાં સુધી નેતાનો માફી માગતો ફોટો વાઈરલ ન થાય! કોઈ અમ્પાયરે કોઈ બેટ્સમેનને ખોટો આઉટ આપ્યો? ફટાફટ ચોથા કે પાંચમા અમ્પાયર બની જાઓ. ફોટો જ વાઈરલ કરવાનો છે ને? કહેવાય નહીં, કદાચ એની એટલી જલદી અસર થાય ને પેલો બૅટ્સમૅન નૉટ આઉટ પણ જાહેર થઈ જાય!

એમ તો, અમુક આઈડિયાઝ પડ્યા છે આપણી પાસે પણ. બસ એક પછી એક વાઈરલ કરવાનો વિચાર છે. રસ્તે ચાલતાં કે ડ્રાઈવિંગ કરતાં લોકોના હાથમાં મોબાઈલ ચાલુ જ નહીં થાય, મહેમાન ઘરમાં દાખલ થાય એટલે બધાના મોબાઈલ જામ થઈ જાય, એજ્યુકેશન વિધાઉટ ડોનેશનનો કડક કાયદો બન્યો હોય, કાશ્મીરીઓના હાથે આપણા લશ્કરના જવાનોનું ફુલો વડે સ્વાગત થતું હોય, કાશ્મીરના દરેક ઘર પર તિરંગો લહેરાતો હોય, પાકિસ્તાનના લશ્કરની પોતાના ઘરે ઘરવાપસી થતી હોય, ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ યોગાસન કરતા હોય, શાહરુખ, સલમાન અને આમીર ખાને હિમાલયની ગોદમાં ડેરા તંબૂ નાંખી દીધા હોય, ઓસ્ટ્રેલિયાની ટીમના કૅપ્ટનને મકાઈના પરાઠા ખાવાથી મરડો થઈ ગયો હોય અને બાકીના પ્લેયરોએ પણ રમવાની ના પાડી હોય!

અને છેલ્લે, હવેથી સોશિયલ મિડિયા પર ખોટા સમાચાર કે ખોટો વિડીયો વાઈરલ કરનાર પર કેસ ચલાવવામાં આવશે એવું સરકારી ફરમાન બહાર પડ્યું હોય!

બીજા બધા આઈડિયાઝ તો ઠીક છે પણ કેસવાળી વાત વાંચીને, સાચું સમજીને બધાનો ‘વાઈરલ ફિવર’ વાઈરલ થશે કે જતો રહેશે?